برق، آب و انرژی

تهران برای نخستین بار در نیم‌قرن اخیر، شش سال متوالی خشکسالی را پشت سر گذاشته و اکنون با بحرانی جدی در تأمین آب روبه‌روست؛ بحرانی که نه‌تنها ناشی از تغییر اقلیم و کاهش بارش‌های برفی است، بلکه به برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی و خطر فرونشست زمین نیز گره خورده است. استاندار تهران، حمد صادق معتمدیان، با تشریح ابعاد این بحران، از برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برای مدیریت مصرف، انتقال آب و اجرای پروژه‌های کلیدی خبر داد.

تعلیق ناگهانی اصلاح قیمت بنزین، تازه‌ترین نشانه از سردرگمی سیاستگذاری در دولت است؛ تصمیمی که با وجود اعلام رسمی، نه اجرا شد و نه تکلیف آن روشن است. کارشناسان می‌گویند این بلاتکلیفی، هم اعتماد عمومی را تضعیف می‌کند و هم قدرت اصلاحات اقتصادی را از بین می‌برد.

مصوبه جدید دولت درباره افزایش قیمت بنزین و تغییر سهمیه‌های سوخت، بازار خودروهای کارکرده را دگرگون کرده است. از نیمه دوم آذرماه، خودروهای نوشماره دیگر سهمیه یارانه‌ای دریافت نمی‌کنند و تنها با نرخ آزاد سوخت‌گیری خواهند داشت؛ در مقابل، خودروهای کارکرده همچنان از سهمیه یارانه‌ای برخوردارند و کارت سوخت آن‌ها پس از تعویض پلاک به مالک جدید منتقل می‌شود. همین تفاوت، کارت سوخت را به یک امتیاز اقتصادی مهم در معاملات خودرو تبدیل کرده و موجب افزایش قیمت خودروهای کارکرده دارای کارت سوخت فعال شده است.

در حالی‌که ذخایر آب ایران به یکی از کم‌سابقه‌ترین سطوح خود رسیده و بارندگی چهار ماه نخست سال آبی ناامیدکننده بوده، دوباره نگاه‌ها به «بارورسازی ابرها» دوخته شده است؛ روشی که برخی آن را ناجی بحران آب می‌دانند و برخی دیگر، مثل مهدی زارع، آن را گزینه‌ای محدود و ناکارآمد برای اقلیم فوق‌خشک ایران می‌دانند.

وزیر نیرو در چهاردهمین اجلاس شورای حکام مرکز منطقه‌ای مدیریت آب شهری یونسکو، نسخه هفت‌گانه ایران برای آینده مدیریت آب منطقه را ارائه کرد؛ نسخه‌ای که بر همکاری فراملی، مدیریت مشترک منابع، پیوند آب و انرژی، بازچرخانی گسترده، بهره‌گیری از فناوری‌های دیجیتال و تقویت دیپلماسی آب استوار است و تنها مسیر عبور کشورهای منطقه از بحران‌های فزاینده کم‌آبی، تغییر اقلیم و فشارهای محیط‌زیستی معرفی شد.

همایون سامیح نجف‌آبادی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، با انتقاد از تداوم آلودگی هوا و مازوت‌سوزی در کشور تأکید کرد که کمبود گاز ریشه اصلی بحران انرژی است. او هشدار داد که بی‌برنامگی دولت‌ها در تقویت زیرساخت‌ها، مشکلاتی چون کمبود برق در تابستان و کمبود گاز در زمستان را به بحران‌های جدی اقتصادی و زیست‌محیطی تبدیل کرده است.

سطح آب دریای خزر در دو دهه اخیر با روندی نگران‌کننده کاهش یافته است؛ کاهشی که اکنون به ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متر در سال رسیده و احتمال ثبت کمترین تراز ۲۵ سال اخیر را در سال جاری تقویت می‌کند. رئیس مؤسسه تحقیقات آب وزارت نیرو می‌گوید تغییر اقلیم با کاهش بارش و افزایش ۲۰ درصدی تبخیر در ۵۰ سال گذشته، به همراه مدیریت منابع آب توسط کشورهای همسایه، دو عامل اصلی این بحران هستند.

نرخ سوم بنزین در حالی از نیمه آذر اجرایی می‌شود که دولت آن را صرفاً یک تغییر قیمتی نمی‌داند، بلکه بخشی از برنامه‌ای دوگانه برای مهار مصرف، کاهش وابستگی به واردات و هدایت تدریجی خودروها به سمت سوخت‌های ارزان‌تر نظیر CNG و LPG معرفی می‌کند؛ سیاستی که پس از شش سال وقفه دوباره به جریان افتاده و حالا ابعاد دقیق‌تری از آن آشکار شده است.

پس از صدور دور تازه سهمیه‌های واردات نفت توسط پکن، پالایشگاه‌های مستقل چین بار دیگر دریافت نفت خام ایران را افزایش داده‌اند؛ اقدامی که در سایه تحریم‌ها، تخفیف‌های قابل توجه و فشار سهمیه‌بندی، جایگاه ایران در بازار انرژی شرق آسیا را پررنگ‌تر کرده است.

یک کارشناس حوزه انرژی تأکید کرد ایران با تعریف استراتژی‌های تازه، همکاری منطقه‌ای و جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند دوباره به یکی از بازیگران اصلی حوزه انرژی دریای خزر تبدیل شود؛ اما این مسیر نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت، شفافیت اقتصادی و اجرای پروژه‌های بزرگ نفت و گاز است.