خشکسالیهای پیاپی، کاهش منابع آبی و تشدید نوسانات اقلیمی از یکسو و تداوم ساختار سنتی باغداری از سوی دیگر، دو چالش جدی هستند که امنیت تولیدات باغی استان زنجان را در سالهای اخیر با تهدیدی جدی مواجه کردهاند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از زنجان، بخش باغبانی، بهعنوان یکی از پیشرانهای اصلی کشاورزی استان زنجان، سالهاست نقشی تعیینکننده در امنیت غذایی، اشتغال روستایی و حتی ارزآوری این استان ایفا میکند. تنوع اقلیمی، گستردگی سطح زیر کشت و وجود محصولات شاخصی همچون زیتون، انگور و سیب، زنجان را به یکی از قطبهای مهم تولید محصولات باغی در کشور تبدیل کرده است. با این حال، این بخش در سالهای اخیر همزمان با فرصتهای قابلتوجه، با چالشهای جدی نیز روبهرو بوده؛ از سرمازدگی و خشکسالیهای پیدرپی گرفته تا تغییرات اقلیمی، خرد بودن اراضی باغی و ناپایداری بازار فروش.
سال جاری نیز باغداران زنجانی از این قاعده مستثنا نبودهاند. خسارتهای ناشی از سرمازدگی به برخی محصولات مهم مانند گردو و انگور، پدیده سالآوری در باغات زیتون و محدودیتهای منابع آبی، نگرانیهایی را در میان تولیدکنندگان ایجاد کرده است؛ نگرانیهایی که مستقیماً معیشت هزاران بهرهبردار را تحت تأثیر قرار میدهد. با این وجود، آمارها از تداوم جایگاه قابلقبول استان در تولید محصولات باغی حکایت دارد و نشان میدهد که زنجان همچنان یکی از بازیگران مهم این عرصه در سطح ملی است.
در کنار تولید، مسئله بازار فروش و صادرات محصولات باغی نیز اهمیت ویژهای دارد. عرضه بخشی از تولیدات استان به دیگر استانها و حضور برخی محصولات شاخص زنجان در بازارهای صادراتی، نشان میدهد که باغبانی این استان تنها به تأمین نیاز داخلی محدود نمیشود و میتواند بهعنوان یک ظرفیت اقتصادی راهبردی مورد توجه قرار گیرد. اما تحقق این ظرفیت، نیازمند برنامهریزی دقیق، اصلاح ساختارهای تولید، توسعه باغات مدرن و حرکت بهسوی کشاورزی دانشبنیان و سازگار با کمآبی است.
در چنین شرایطی، سیاستها و برنامههای مدیریت باغبانی استان برای عبور از چالشها و استفاده حداکثری از فرصتها، اهمیتی دوچندان پیدا میکند؛ از شناسنامهدار کردن واحدهای باغی و توسعه کشتهای گلخانهای گرفته تا اصلاح و نوسازی باغات، توسعه گیاهان دارویی و حمایت از کسبوکارهای کوچک و خانگی در حوزه باغبانی. در عین حال، شنیدن دغدغهها و مشکلات باغداران، از کمبود آب و افزایش هزینههای تولید تا پایین بودن ضریب مکانیزاسیون، میتواند مسیر تصمیمگیریها را واقعبینانهتر کند.
خبرگزاری تسنیم در گفتوگو با کریمی، به بررسی وضعیت تولید، بازار فروش، برنامههای توسعهای و چالشهای پیش روی باغداران استان زنجان پرداخته است؛ گفتوگویی که در ادامه میخوانید.
تسنیم: وضعیت تولید و بازار فروش محصولات باغی استان زنجان در سال جاری را چگونه ارزیابی میکنید؟
کریمی: سال جاری برای بخش باغبانی استان زنجان، سالی توأم با چالش و در عین حال دستاورد بوده است. از یکسو، خسارتهای ناشی از سرمازدگی به برخی محصولات مهم و راهبردی مانند گردو و انگور و همچنین بروز پدیده سالآوری در باغات زیتون، بخشی از تولید را تحت تأثیر قرار داد، اما از سوی دیگر، با تلاش باغداران و مدیریت بهینه منابع موجود، خوشبختانه توانستیم به رکورد تولید بیش از ۴ میلیون و ۴۵۰ هزار تن محصولات باغی در سطح استان دست پیدا کنیم که رقم قابل توجهی محسوب میشود.
این میزان تولید شامل ۳۳۱ هزار و ۴۰۰ تن میوههای سردسیری و خشک، ۴۲ هزار و ۲۰۰ تن میوههای گرمسیری و نیمهگرمسیری، ۵۸ هزار و ۵۰ تن زیتون و همچنین ۱۸ هزار و ۵۰۰ تن انواع محصولات گلخانهای است. این آمار نشان میدهد که استان زنجان، علیرغم محدودیتهای اقلیمی و آبی، همچنان یکی از قطبهای مهم تولید محصولات باغی در کشور به شمار میرود.
از نظر بازار فروش نیز وضعیت نسبتاً مطلوبی حاکم بوده است. بخش قابل توجهی از محصولات تولیدی، علاوه بر تأمین نیاز داخلی استان، به استانهای همجوار و سایر نقاط کشور عرضه شده و در کنار آن، برخی از محصولات شاخص استان، بهویژه زیتون، انگور و محصولات گلخانهای، به بازارهای صادراتی نیز راه پیدا کردهاند که این موضوع نقش مؤثری در ایجاد ارزش افزوده و افزایش درآمد باغداران داشته است.
تسنیم: مهمترین محصولات باغی استان کدامها هستند و کدام محصول بیشترین ارزآوری را برای زنجان به همراه دارد؟
کریمی: اگر بخواهیم از منظر سطح زیر کشت، میزان تولید و نقش اقتصادی نگاه کنیم، محصولات باغی شاخص استان زنجان شامل زیتون، انگور، سیب، زردآلو و گیلاس هستند که هرکدام سهم قابل توجهی در اشتغال و اقتصاد باغبانی استان دارند. در این میان، زیتون و انگور بهواسطه حجم تولید و قابلیت فرآوری و صادرات، از جایگاه ویژهای برخوردارند و بیشترین نقش را در ارزآوری استان ایفا میکنند.
در بخش محصولات گلخانهای نیز فلفل دلمهای رنگی و توتفرنگی از محصولات با ارزش افزوده بالا محسوب میشوند که هم در بازار داخلی و هم در صادرات مورد توجه قرار گرفتهاند. علاوه بر این، در حوزه گیاهان دارویی، زعفران بهعنوان محصولی کمآببر و سازگار با شرایط اقلیمی استان، اهمیت روزافزونی یافته و میتواند در آینده به یکی از محورهای اصلی توسعه باغبانی و ارزآوری استان تبدیل شود.
تسنیم: مدیریت باغبانی استان چه برنامههایی برای توسعه و بهبود وضعیت باغات در دستور کار دارد؟
کریمی: برای عبور از چالشهای موجود و حرکت به سمت باغبانی پایدار و اقتصادی، مجموعهای از برنامهها و طرحهای راهبردی در دست اجرا داریم. یکی از مهمترین این اقدامات، طرح شناسنامهدار کردن واحدهای باغی است که با هدف هویتبخشی به باغداران در قالب اتاق اصناف کشاورزی اجرا میشود. این طرح به ما کمک میکند تا آمار دقیق و بهروز از سطح زیر کشت، میزان تولید، نیاز باغداران به نهادهها و در نهایت برنامهریزی دقیقتر برای الگوی کشت و شناسایی بازارهای هدف داشته باشیم.
در کنار آن، توسعه محیطهای کنترلشده شامل گلخانهها و سایبانها بهعنوان یکی از راهکارهای اساسی برای مدیریت منابع آبی، افزایش بهرهوری، مقابله با خشکسالی و ارتقای عملکرد در واحد سطح در دستور کار قرار دارد.
همچنین توسعه کشت گیاهان دارویی سازگار با اقلیم استان، اصلاح و نوسازی باغات فرسوده و توسعه باغات زیتون از دیگر محورهای مهم برنامههای ماست. در همین راستا، تولید نهالهای شناسهدار، گواهیشده و استاندارد با تأکید بر ارقام مقاوم به خشکی و کمآببر، برای جایگزینی باغات سنتی و حرکت به سمت باغات مدرن دنبال میشود.
از دیگر اقدامات، میتوان به احداث باغات دیم در اراضی شیبدار، اجرای سامانههای آبگیر برای استحصال آب باران، توسعه باغبانی حفاظتی و ترویج بیمه محصولات کشاورزی اشاره کرد که نقش مهمی در کاهش ریسک تولید دارند.
همچنین در راستای تنوعبخشی به فعالیتهای باغبانی و حمایت از معیشت روستایی، طرح توسعه و ساماندهی واحدهای پرورش قارچ خوراکی در قالب واحدهای صنعتی و مشاغل خانگی اجرا میشود. در این زمینه، با ایجاد خوشههای تولید و معرفی بهرهبرداران به نهادهای حمایتی مانند بنیاد برکت و ستاد اجرایی فرمان امام(ره)، زمینه دریافت تسهیلات و پایداری کسبوکارها فراهم شده است.
تسنیم: مهمترین مشکلات و چالشهای پیش روی باغداران استان زنجان چیست؟
کریمی: بدون تردید، خشکسالیهای پیاپی در سالهای اخیر و تغییرات اقلیمی، مهمترین چالش پیش روی باغداران استان است که منجر به کاهش منابع آبی و افزایش هزینههای تولید شده است. این موضوع، مدیریت باغات را بهویژه در مناطق کمآب با دشواریهای جدی مواجه کرده است.
از سوی دیگر، خرد و کوچک بودن قطعات باغی یکی از مشکلات ساختاری بخش باغبانی استان به شمار میرود. این مسئله باعث کاهش کارایی ماشینآلات، پایین آمدن ضریب مکانیزاسیون و در نهایت افزایش هزینههای تولید محصولات باغی شده است؛ موضوعی که رقابتپذیری باغداران را در بازار کاهش میدهد.
در مجموع، امیدواریم با تداوم اجرای برنامههای توسعهای، حمایتهای هدفمند و مشارکت فعال باغداران، بتوانیم این چالشها را تا حد زیادی مدیریت کرده و مسیر توسعه پایدار باغبانی استان زنجان را هموار کنیم.
انتهای پیام/.
- نویسنده: تسنیم tasnimnews
