پویایی‌های بازار نفت به گونه‌ای تغییر کرده‌اند که تولیدکنندگان بزرگ مانند عربستان سعودی و روسیه در تلاش‌اند تا با تنوع‌بخشی به اقتصادهای خود، وابستگی‌شان به نفت را کاهش دهند. بازار نفت دیگر مانند گذشته سودآور نیست و این دو کشور بزرگ تولیدکننده این فشار را به شدت احساس کرده‌اند.
طبق گزارش بیزینس اینسایدر، امسال قیمت نفت کاهش یافته است، زیرا چین، به عنوان بزرگترین واردکننده نفت جهان، با رکود اقتصادی طولانی‌مدتی دست‌وپنجه نرم می‌کند. همچنین رونق تولید نفت در ایالات متحده طی ۱۵ سال گذشته نیز به کاهش قیمت‌ها کمک کرده است.
حالا عربستان سعودی و روسیه به دنبال تنوع بخشی به اقتصادهای خود از انرژی هستند که به ترتیب حدود ۴۰ و ۲۰ درصد از تولید ناخالص داخلی آنها را تشکیل می‌دهد. آنها تلاش می‌کنند موتورهای اقتصادی جدیدی ایجاد کنند که دهه‌ها کشورشان را حفظ کند.
به عقیده آبیشور پراکاش، بنیانگذار شرکت مشاوره استراتژی The Geopolitical Business، این تغییر جهت در میانه یک «ناهمسویی ژئوپلتیک» صورت می‌گیرد که احتمال اختلال عرضه را افزایش می‌دهد. به گفته او، واقعیت این است که عرضه نفت خاورمیانه در نقطه مرکزی ژئوپلتیک قرار دارد؛ احتمال درگیری میان ایران و اسرائیل اکوسیستم انرژی منطقه را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد.
با این حال، امسال بازارها تاحد زیادی از نگرانی‌های کاهش عرضه ناشی از درگیری دوری کردند؛ درحالی که بلحاظ تاریخی مشکلات منطقه‌ای قیمت‌ها را افزایش داده است.
دور شدن از نفت
عربستان سعودی و روسیه پس از آمریکا به عنوان دومین تولیدکنندگان بزرگ نفت جهان شناخته می‌شوند، بطوری که سال گذشته سهم هر کدام از آنها در عرضه جهان نفت ۱۱ درصد بوده است.
درحالی که عربستان و روسیه همچنان بزرگترین صادرکنندگان نفت در جهان هستند، آمریکا، که صادرات نفت آن در ۲۰۲۳ رکورد زد به سرعت به رقیبی برای سهم بازار آنها تبدیل شده است.
در سال ۲۰۱۶، عربستان سعودی از یک طرح چشم انداز ۲۰۳۰ را برای تحول اقتصاد وابسته به نفت خود به اقتصادی متنوع‌تر رونمایی کرد، که شامل گردشگری و ورزش به عنوان ستون‌های اصلی رشد است.
اخیرا، پادشاهی عربستان نشان داده است که از قیمت‌های پایین نفت ناراضی‌ست. براساس گزارشی از فایننشیال تایمز، این کشور از هدف قیمتی ۱۰۰ دلار در هر بشکه خود دست کشیده و برای افزایش تولید آماده است. به این معنا که عربستان سعودی به جای هدف قرار دادن حاشیه سود بالاتر با محدودکردن تولید، به دنبال سهم بیشتر از بازار است.
روسیه نیز تمایل خود را برای قطع وابستگی بالا به صادرات نفت را ابراز کرده است.
آنتون سیلوانوف، وزیر دارایی روسیه اوایل این ماه به سرویس عربی تلویزیون آر تی گفت، روسیه در حال حرکت به سمت کاهش سهم درآمدهای پرنوسان و کاهش وابستگی به نفت و گاز با هدف تقویت اقتصاد داخلی است. با اینحال او درباره نحوه انجام اینکار صحبتی نکرد.
روسیه درحال حاضر باوجود تحریم‌های غرب صادرات خود را به سمت شرق تغییر داده است. عربستان سعودی نیز به دنبال فروش نفت بیشتر به کشورهای درحال توسعه است که استفاده از خودروهای برقی در آنها عقب‌تر از چین و غرب است.
براساس گزارش ژوئن آژانس بین‌المللی انرژی، انتظار می‌رود اقتصادهای نوظهور آسیا تا پایان دهه تقاضای نفت را هدایت کنند، بطوری که مصرف جهانی از ۱۰۱.۷ میلیون بشکه در روز در سال گذشته به ۱۰۵.۶ میلیون بشکه در روز تا سال ۲۰۳۰ خواهد رسید.
نقش قیمت‌ها، انرژی تجدیدپذیر، و آمریکا
باوجودی که تنش‌های ژئوپلتیک در خاورمیانه نگرانی‌ها از وقوع جنگی گسترده را افزایش داده است، قیمت‌های نفت افزایش نیافته‌اند. با اینحال، در صورت بدتر شدن شرایط در خاورمیانه قیمت‌ها همچنان می‌تواند افزایش یابد.
با اینحال، چند افزایش قیمتی در این میان رخ داده است؛ چون افزایش قیمت اوایل اکتبر به دلیل بالاگرفتن نگرانی‌ها از هدف قرار گرفتن زیرساخت‌های نفتی ایران و دو ماه پیش به دلیل بالاگرفتن تنش‌های خاورمیانه. این افزایش‌ها اما کوتاه مدت بودند، بطوری که قیمت‌های نفت هفته گذشته با کاهش نگرانی‌ها از تنش های خاورمیانه ۷ درصد کاهش یافت.
معاملات آتی شاخص نفت برنت امسال با حدود ۴ درصد کاهش به ۷۴ دلار رسیده است و معاملات آتی وست تگزاس اینترمدیت نیز با ۱.۳ درصد کاهش حدود ۷۰ دلار قرار گرفته است.
آمریکا نیز یکی از عوامل کلیدی در روند قیمت‌ها بوده، چراکه تولید نفت آن در طول پانزده سال گذشته به دنبال رونق نفت شیل با افزایش قابل توجهی روبرو بوده است.
متیو هابر، استاد دانشگاه سیراکیوز معتقد است که آمریکا اکنون از عربستان سعودی پیشی گرفته است و چون در منطقه خاورمیانه نیست، درگیری‌ها در آنجا اکنون اثر کمتری در بازار دارند.
انرژی های تجدیدپذیر هم هستند
به گفته هابر، انفجار خودروهای برقی در چین (و نهایتا در آمریکا و اروپا) به این معناست که تقاضا برای نفت به زودی روندی کاهشی خواهد گرفت. ایده تنوع بخشی به اقتصاد و دور شدن از نفت همیشه ایده‌ای خوب بوده است ولی اکنون بیش از گذشته مورد توجه است.
نقش اوپک
پویایی درحال تغییر نفت، مساله دیرینه نفوذ اوپک را پررنگ می‌کند. این گروه تولیدکننده نفت به رهبری عربستان سعودی حدود ۳۰ درصد از تولید جهانی نفت خام را به خود اختصاص داده است.
به گفته هابر، آنها به وضوح در دهه ۱۹۷۰ تاثیرگذار بودند، بطوری که توانستند تقریبا به تنهایی قیمت‌ها را افزایش دهند. او با اشاره به رونق نفت شیل آمریکا به عنوان جدیدترین نمونه، می‌گوید مشکل زمانی است که قیمت‌ها افزایش می‌یابد، چراکه شرکت‌های نفتی به جستجوی نفتی می‌روند که بطور موقت سودآور است.
اوپک همچنین با شکاف‌هایی در درون اعضای خود که دارای اولویت‌های رقابتی هستند، مواجه است. از طرفی، ریاست جمهوری ترامپ در ایالات متحده می‌تواند تولید داخلی نفت و گاز را افزایش دهد.
به گفته پراکاش، اگر اوپک نتواند همه را دور هم جمع کند و اعضا راه جداگانه خود را طی کنند، منجر به قطبی شدن بیشتر خاورمیانه خواهد شد؛ به جای انرژی اینکه مانند گذشته منطقه را به هم نزدیک کند، انرژی به همراه ژئوپلیتیک می‌تواند خاورمیانه را تکه تکه کند.
- نویسنده: گسترش نیوز
