عبدالناصر همتی و حجت‌الله صیدی در اینوکس مشهد با خوش‌بینی محتاطانه به مذاکرات بین‌المللی، هشدار دادند که بدون اصلاح نظام بانکی، خصوصی‌سازی و حذف قیمت‌گذاری دستوری، اقتصاد ایران به رشد پایدار نخواهد رسید.
به گزارش اقتصاد آنلاین، حسین مرعشی در پنل ابرچالش‌های اقتصادی در مشهد اینوکس اظهار داشت: «راهی که از حضور ما وجود دارد، این است که باید پرقدرت به بازار برگردیم. باید روی از گذشته درس گرفته که منابع نفتی الزاما به توسعه منتهی نمی‌شود. نباید این منابع را به درآمد دولت تلقی کنیم و به خزانه دولت بریزیم تا دیوان‌سالاری ناکارآمد ایران آن را مصرف کند.»
وی افزود: «کاری که کویت کرده، کاری که عربستان و امارات با صندوق‌های سرمایه‌گذاری خود انجام داده‌اند، نشان‌دهنده اهمیت این موضوع است. ما با تاخیر تصمیم گرفتیم صندوق سرمایه‌گذاری ایجاد کنیم و حتی وقتی صندوق را ایجاد کردیم، فعال نبوده است. هر زمان نیازی مثل پول گندم‌کاران، پرستاران یا کمک به لبنان پیش آمده، از این صندوق برداشت کرده‌ایم.»
مرعشی با انتقاد از مدیریت ناکارآمد منابع نفتی تاکید کرد: «ما باید با سرعت و قدرت به بازار نفت بازگردیم. اولویت ایران نمی‌تواند مسئله هسته‌ای باشد. مسئله اصلی ایران اقتصاد است. حتی از زاویه منافع منطقه‌ای، آنچه ما را در سوریه و لبنان زمین‌گیر کرده، اقتصاد ضعیف ماست. حضور اقتصادی ما در منطقه حتی از حضور سیاسی و نظامی مهم‌تر است، چون اقتصادمان در همه ابعاد ضعیف شده است.»
ظرفیت ۲۵۰۰ میلیارد دلاری و توافق با شرکت‌های خارجی
دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی با اشاره به ظرفیت‌های اقتصادی ایران گفت: «ایران ظرفیت ۲۵۰۰ میلیارد دلاری برای سرمایه‌گذاری دارد. ۵۰۰ میلیارد دلار در بخش نفت و گاز، ۱۰۰ میلیارد دلار در زیرساخت‌هایی مانند راه، راه‌آهن، برق و بنادر، و هزار میلیارد دلار در بخش‌های اصلی اقتصاد کشور جای سرمایه‌گذاری وجود دارد.»
وی افزود: «قبل از شروع مذاکرات، به آقای عراقچی توضیح دادم که شما یک سال پیش برگ‌های لبنان، سوریه، عراق و روسیه را داشتید، اما حالا فقط باید برگ اقتصاد را به مذاکرات اضافه کنید. با زبان اقتصادی به دنیا بگویید که ظرفیت‌های استفاده‌نشده اقتصاد ایران بزرگ است.»
مرعشی از توافق با مجموعه‌ای از شرکت‌های خارجی خبر داد و اظهار داشت: «ما توانستیم توافقی با کمپانی‌های خارجی برای جذب بخشی از این ۲۵۰۰ میلیارد دلار داشته باشیم. مذاکرات همچنان ادامه دارد و امیدواریم در یک دوره هشت‌ساله، ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در ایران محقق شود. این سرمایه‌گذاری به‌صورت مستقیم (FDI) نیست، بلکه در قالب بای‌بک طراحی شده که درآمد‌های آینده نفت را به زیرساخت‌ها اختصاص می‌دهد.»
وی در پایان با تاکید بر اهمیت عملیاتی شدن این برنامه‌ها گفت: «با راهنمایی‌های کارشناسان و دوستان، امیدواریم بتوانیم این عملیات را به سرانجام برسانیم.»
تشکیل سرمایه و بهره‌وری، کلید رشد اقتصادی ایران است
خوش‌بینی به مذاکرات، اما بازار به رفتار هوشمندانه نیاز دارد
رئیس سازمان بورس ضمن ابراز خوش‌بینی به نتایج مذاکرات بین‌المللی، هشدار داد که گشایش‌های اقتصادی زمان‌بر است و موفقیت در بازار سرمایه نیازمند درک طبیعت پویای آن و رفتار هوشمندانه است.
حجت‌الله صیدی در پنل تخصصی ابرچالش‌های اقتصادی اظهار داشت: «ما در سازمان بورس با راهنمایی آقای دکتر همتی، حرکت بزرگی را برای تشکیل سرمایه آغاز کردیم که شعار سال و موضوع این جلسه نیز هست. بحث این نیست که متولی فقط فیش حقوقی امضا کند، بلکه هدف، تشکیل سرمایه بلندمدت است.»
وی افزود: «برای رشد اقتصادی، مانند هدف رشد هشت‌درصدی که اکنون به آرزو تبدیل شده، تشکیل سرمایه ضروری است. اما اگر بهره‌وری درست نشود، سرمایه‌گذاری ممکن است به قانون بازدهی نزولی دچار شود و نتیجه معکوس بدهد.»
صیدی با اشاره به ویژگی‌های بورس گفت: «تشکیل سرمایه در بورس ماهیت بلندمدت دارد، اما خرید و فروش روزانه بخشی از ذات آن است. برخی انتقاد می‌کنند که چرا بورس کوتاه‌مدت عمل می‌کند، اما این پویایی، بورس را زنده نگه می‌دارد. این دو با هم بازار را پیش می‌برند.»
برنامه هفت‌بندی و هماهنگی بازار‌ها
رئیس سازمان بورس از تدوین برنامه‌ای هفت‌بندی خبر داد و اظهار داشت: «در همان ماه اول، برنامه‌ای هفت‌بندی تهیه کردیم که با موافقت آقای دکتر همتی به دولت ارائه شد. این برنامه نه‌تنها تعهد ما، بلکه انتظاری از دولت بود. خوشبختانه با حمایت آقای دکتر رئیسی، آقای دکتر جهانگیری و سایر اعضای دولت، این برنامه اجرایی شد و امید را به بازار بازگرداند.»
هماهنگی بین بازار پول و سرمایه، راه نجات بورس
وی افزود: «یکی از شاه‌بیت‌های این برنامه، هماهنگی بین بازار پول و سرمایه بود.
وقتی هماهنگی ایجاد شد، نتایج خوبی گرفتیم، به‌ویژه در نرخ ارز و مدیریت نوسانات بازار. حتی در شرایط تلاطم، بازار این چالش‌ها را پذیرفت و روند بلندمدت آن مثبت است.»
صیدی با اشاره به وضعیت بازار گفت: «نسبت تقاضا به عرضه در بازار نشان‌دهنده وضعیت آن است. در شرایط خوش‌بینانه، تقاضا ۳۵ تا ۴۰ برابر عرضه است، اما در شرایط نگرانی، این نسبت به ۰.۸ می‌رسد. بااین‌حال، در دو سه ماه اخیر، بازار حدود ۲۰ همت خریدوفروش روزانه داشته که نشان‌دهنده پذیرش چالش‌ها و روند مثبت است.»
شش چالش مذاکرات و ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری
رئیس سازمان بورس درباره مذاکرات بین‌المللی اظهار داشت: «ریسک‌های سیستماتیک همیشه وجود دارند و مذاکرات تنها بخشی از آنهاست. ما خوش‌بین هستیم که توافق‌های عملیاتی حاصل شود، اما این مسیر زمان‌بر است. حتی اگر فردا توافقی امضا شود، نتایج آن در اقتصاد واقعی زمان می‌برد.» وی شش چالش اصلی را برشمرد: «اول، مسائل فنی مذاکرات مانند غنی‌سازی و تحریم‌ها؛ دوم، اقدامات اسرائیل که منافع خود را دنبال می‌کند؛ سوم، نقش اروپا که احساس می‌کند کنار گذاشته شده؛ چهارم، رقبای منطقه‌ای؛ پنجم، بازی کلان جهانی بین آمریکا، چین و روسیه؛ و ششم، نگرانی‌های داخلی و خارجی هر دو طرف.»
ایران خودرو، جز پیشرفته‌ترین کارخانه‌جات دنیا
صیدی با اشاره به ظرفیت‌های اقتصادی ایران گفت: «ما ظرفیت ۱۵۰۰ میلیارد دلاری برای سرمایه‌گذاری داریم. ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو از پیشرفته‌ترین کارخانه‌های خودروسازی هستند. سال ۱۳۷۶، معاون ارشد هیوندای گفت که ایران خودرو می‌تواند یک میلیون دستگاه تولید کند، درحالی‌که ما برای ۳۰۰ هزار دستگاه جشن می‌گرفتیم. این ظرفیت‌ها نیاز به مدیریت و شبکه‌سازی دارد.»
وی تاکید کرد: «این سرمایه‌گذاری‌ها زمان‌بر است و ممکن است هفت تا هشت سال طول بکشد، اما باید با جدیت پیگیری شود.»
خوش‌بینی به مذاکرات، اما بازار سرمایه به رفتار هوشمندانه نیاز دارد
حجت‌الله صیدی در ادامه سخنان خود اظهار داشت: «من از سال ۱۳۷۰، حدود ۳۴ سال است که از نزدیک با بازار سرمایه کار کرده‌ام. بازار‌ها طبیعت خاص خود را دارند و اگر این طبیعت را درک نکنیم، دچار مشکل می‌شویم. ناترازی‌ها در انرژی، خودرو، موبایل یا حتی رویاچیت، همگی نتیجه اختلال در سازوکار بازار است.» وی با تشبیه بازار به اسب وحشی افزود: «اسب‌سواری ورزش خوبی است، اما عده کمی موفق می‌شوند، چون قواعد آن را نمی‌دانند. اسب مانند ماشین نیست که با دکمه کار کند؛ رفتار خاص خود را دارد و باید آن را مهار کرد. بازار سرمایه هم مانند اسب وحشی است و باید قواعد آن را شناخت و هوشمندانه با آن رفتار کرد.»
صیدی با اشاره به تاریخچه بازار سرمایه ایران گفت: «از سال ۱۳۷۰ تاکنون، سه یا چهار نقطه عطف و بحران را شاهد بوده‌ایم. رویداد‌هایی مانند ۱۱ سپتامبر، تنش‌های روابط با اروپا در سال‌های ۷۴-۷۶، انتخابات ۱۳۸۴، یا تحریم‌های شدید سال ۱۳۸۹، همگی بازار را تحت تأثیر قرار دادند. این مسائل فقط داخلی نیستند؛ بازارهای جهانی هم همین‌گونه‌اند. مثلاً چهارشنبه هفته گذشته، شاخص‌های نیویورک، ترکیه و لندن همگی منفی بودند. این خاصیت بازار است.»
رئیس سازمان بورس درباره چشم‌انداز بازار سرمایه با توجه به مذاکرات اظهار داشت: «ما نسبت به آینده بازار و توافقات خوش‌بین هستیم، اما این به این معنا نیست که همه‌چیز ایده‌آل خواهد بود. نمودار‌هایی که آقای دکتر همتی ارائه کردند، نشان می‌دهد هیچ بازاری خط مستقیم از صفر به صد ندارد؛ پر از افت‌وخیز است. این افت‌وخیز‌ها گاهی بهانه سیاسی و گاهی اقتصادی دارند.»
وی در مورد سناریو‌های مذاکرات گفت: «اگر مذاکرات به نتیجه برسند، گشایش‌هایی ایجاد خواهد شد، اما این گشایش‌ها زمان‌بر است و فوراً به نتایج اقتصادی منجر نمی‌شود. اگر خدای‌نکرده مذاکرات به نتیجه نرسد، بازار باز هم واکنش نشان خواهد داد، اما این واکنش‌ها بخشی از طبیعت آن است. ما باید با پذیرش این طبیعت، هوشمندانه عمل کنیم.»
صیدی تاکید کرد: «رفتار بازار به ما می‌آموزد که نباید سازوکار آن را مختل کنیم. احترام به طبیعت بازار و رفتار دقیق، کلید موفقیت است. بازار سهام و اوراق بهادار همیشه پویاست و ما باید این پویایی را مدیریت کنیم.»
ما درگیر پاسپورت پسر ظریف و مدنی‌زاده هستیم
حسین مرعشی در ادامه سخنان خود با اشاره به تجربه‌های بین‌المللی در مدیریت اقتصادی گفت: «سکس از دوستانم در چین، در کمتر از یک سال و نیم از تأسیس شرکت خود، جشنی برگزار کرد و من هم دعوت بودم. او با بیش از ۳۰ کشور قرارداد بسته و روابط بین‌المللی را مدیریت می‌کند. دنیا این‌گونه با هم تعامل می‌کند، اما ما در ایران درگیر مسائل حاشیه‌ای مثل تابعیت فرزندان مدیران می‌شویم. این موضوعات کوچک کردن ایران است. مثلاً فرزند آقای ظریف یا مدنی‌زاده چه ربطی به شایستگی آنها دارد؟
منافع ملی و تجربه‌های جهانی در مدیریت اقتصادی حسین مرعشی در ادامه سخنان خود با اشاره به تجربه‌های بین‌المللی در مدیریت اقتصادی گفت: «دکتر سعیدی، در کمتر از یک سال و نیم از تأسیس شرکت خود، جشنی برگزار کرد و من هم دعوت بودم. او با بیش از ۳۰ کشور قرارداد بسته و روابط بین‌المللی را مدیریت می‌کند. دنیا این‌گونه با هم تعامل می‌کند، اما ما در ایران درگیر مسائل حاشیه‌ای مثل تابعیت فرزندان مدیران می‌شویم.» وی افزود: «منافع ملی در همه کشورها اولویت دارد. در کشور‌های دیگر، اگر فرزند رئیس‌جمهور در خارج باشد، ممکن است علیه منافع ملی تلقی شود، اما ما باید در ایران درباره ایران صحبت کنیم و مسائل را در چارچوب منافع ملی خودمان حل کنیم.»
مرعشی با انتقاد از حاشیه‌سازی‌ها اظهار داشت: «وقتی درباره شرایط اقتصادی صحبت می‌کنیم، مثلاً آقای دکتر همتی یا دکتر سعیدی درباره برنامه‌های انرژی یا اقتصاد صحبت می‌کنند، نباید به مسائل شخصی مثل تابعیت فرزندان مدیران پرداخته شود. این موضوعات کوچک کردن ایران است. مثلاً فرزند آقای ظریف یا شیر فضل‌الله نوری چه ربطی به شایستگی آنها دارد؟ این مسائل نباید روند سیاسی و اقتصادی را مختل کند.»
وزن سیاسی و اجتماعی، کلید حل مسائل کشور
دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی با تأکید بر لزوم تناسب نفوذ سیاسی و اجتماعی در تصمیم‌گیری‌ها گفت: «مشکل ما این است که افرادی با دیدگاه‌های متفاوت نمی‌توانند به اندازه نفوذ اجتماعی و سیاسی خود اثرگذار باشند. اگر شما ۵۰ درصد نفوذ دارید، باید به همان اندازه اثر بگذارید و اگر من ۱۰ درصد نفوذ دارم، به همان اندازه. اما اکنون اقلیتی با نفوذ زیر ۲۰ درصد می‌خواهند به اندازه کل ملت اثر بگذارند و این ناعادلانه است.»
وی افزود: «افرادی مثل آقای جلیلی انسان‌های محترمی هستند و باید در صحنه سیاسی ایران باشند، اما به اندازه وزن اجتماعی و سیاسی خود. اگر روزی به نقطه‌ای برسیم که در چارچوب جمهوری اسلامی و تحت ولایت مقام معظم رهبری، شخصیت‌ها، جناح‌ها و احزاب به اندازه وزن سیاسی و اجتماعی خود حق داشته باشند، همه مسائل کشور قابل حل خواهد بود.»
مرعشی در پایان به ریسک‌های اقتصادی اشاره کرد و گفت: «ما ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک داریم، اما گاهی ریسک سومی هم وجود دارد که به مدیریت نادرست و حاشیه‌سازی‌ها برمی‌گردد. باید با شایسته‌سالاری و تمرکز بر منافع ملی، این ریسک‌ها را کاهش دهیم.»
تعامل بین‌المللی و ضرورت اصلاحات داخلی
عبدالناصر همتی در تکمیل سخنان حجت‌الله صیدی اظهار داشت: «هیچ کشوری در دنیا نمی‌تواند بدون تعاملات بین‌المللی و ارتباطات روان بانکی و اقتصادی به توسعه دست یابد. این یک اصل بدیهی است و نیازی به بحث ندارد. اما بخش عمده مشکلات ما به حکمرانی غلط اقتصادی بازمی‌گردد. حتی زمانی که درآمد‌های ارزی داشتیم، به دلیل ناکارآمدی نتوانستیم از آن استفاده کنیم.»
وی با اشاره به شاخص‌های جهانی افزود: «ما در فضای کسب‌وکار (Doing Business) رتبه ۱۲۷ از ۱۹۰ کشور جهان را داریم و در ادراک فساد، امتیاز ۲۵ از ۱۰۰ را کسب کرده‌ایم. این مسائل به تحریم ربطی ندارد. حتی اگر تحریم‌ها را دور بزنیم، مدیریت نادرست و فساد باعث شده که رانت‌خواری افزایش یابد. چرا در برابر خصوصی‌سازی مقاومت می‌کنیم؟ قانون برنامه هفتم، که به تأیید مقام معظم رهبری رسیده، تأکید دارد که قیمت‌گذاری دستوری فقط برای انحصار‌های طبیعی مجاز است، اما ما همچنان مقاومت می‌کنیم، چون منافع و رانت وجود دارد.»
همتی تأکید کرد: «اگر در برابر خصوصی‌سازی مقاومت کنیم و قیمت‌گذاری دستوری را ادامه دهیم، بهره‌وری کاهش می‌یابد. وقتی با نرخ‌های پایین‌تر منابع، ارز یا تسهیلات بانکی دریافت می‌کنید، انگیزه‌ای برای بهره‌وری باقی نمی‌ماند.»
ناترازی‌های بانکی و موانع رشد پایدار
وزیر سابق اقتصاد با اشاره به چالش‌های نظام بانکی گفت: «اگر حداقل توافقی در مذاکرات حاصل شود و تحریم‌های نفتی و بانکی کاهش یابد، می‌توانیم مبادلات و جابه‌جایی پول را تسهیل کنیم. این حداقل لازم است، اما برای توسعه کافی نیست. ثبات اقتصادی بسیار مهم است. اگر فعالان بازار سرمایه احساس کنند ریسک‌های سیستماتیک خارجی کاهش یافته، بخشی از منابع آزاد می‌شود. اما بدون اصلاح محیط کسب‌وکار، حذف قیمت‌گذاری دستوری، اولویت دادن به بخش خصوصی و اصلاح نظام بانکی، به رشد پایدار نمی‌رسیم.»
وی افزود: «بانک‌های ما دیگر توان حمایت از توسعه را ندارند. کفایت سرمایه بانک‌های دولتی ما زیر ۲ درصد است، در حالی که استاندارد بازل ۳، کفایت سرمایه ۱۳ درصد را الزامی می‌داند. طی پنج سال آینده، برای بانک‌های دولتی حداقل ۱۲۰۰ همت نیاز داریم تا کفایت سرمایه آنها به ۸ درصد برسد. ریسک نقدینگی، اعتباری و ورشکستگی در نظام بانکی ما بالاست و استانداردهای IFRS (استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی) را اجرا نمی‌کنیم.»
همتی با اشاره به تجربه ترکیه اظهار داشت: «وزیر اقتصاد ترکیه می‌گفت بدهی خارجی آنها ۵۳۰ میلیارد دلار است که آن را برای توسعه لنگر کرده‌اند. ما با منابع عظیم نفت و گاز نیازی به این بدهی نداریم، اما صادرات نفت و گاز ما از ۱۱۰ میلیارد دلار در سال ۹۰ به ۳۵ میلیارد دلار کاهش یافته و در سال‌های ۹۸ و ۹۹ به یک‌دهم رسید. حتی با توافق هم، اگر محیط کسب‌وکار، سیاست‌گذاری و نظام بانکی اصلاح نشود، مشکلات عمیق‌تر خواهد شد.»
وی در پایان تاکید کرد: ناترازی‌ها در برق، آب، گاز و بنزین ادامه دارد و عزم جدی برای رفع آنها لازم است. بدون اصلاحات ساختاری، حتی توافق بین‌المللی نمی‌تواند اقتصاد ما را به رشد پایدار برساند.
- نویسنده: اقتصاد آنلاین
