بازنشستگی معلولان در ایران همچنان یکی از حوزههایی است که بین متن قانون و واقعیت اجرا، شکافهایی قابلتوجه دیده میشود. قانون ظرفیتهای متعددی برای حمایت از این افراد دارد؛ از سنوات ارفاقی گرفته تا معافیت از شرط سن. اما در عمل، تناقضهای مالی، کمبود بودجه و تفاوت میان دو نظام استخدامی دولت و تأمین اجتماعی، موجب شده برخی مشمولان نتوانند از حقوق قانونی خود بهرهمند شوند.
فهرست محتوا
شرایط بازنشستگی معلولان
سازوکار تعیین سن بازنشستگی
مراحل دریافت بازنشستگی
سنوات ارفاقی؛ امتیازی که در تأمین اجتماعی سختتر به دست میآید
حکم روشن قانون برای کارکنان مشمول تأمین اجتماعی
گسترش نیوز: در نظام حقوقی ایران، افراد دارای معلولیت از جایگاه ویژهای برخوردارند؛ جایگاهی که مجموعهای از قوانین اختصاصی برای حمایت از مسیر شغلی و بازنشستگی آنان طراحی شده است. یکی از مهمترین این قوانین، قانون نحوه بازنشستگی جانبازان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی، معلولین عادی و شاغلین مشاغل سخت و زیانآور است؛ قانونی که نخستینبار در سال ۱۳۶۷ تصویب و در سال ۱۳۸۳ اصلاح شد و همچنان ستون اصلی تصمیمگیری درباره بازنشستگی معلولان محسوب میشود.
شرایط بازنشستگی معلولان
بر اساس این قانون، بازنشستگی معلولان چند شرط کلیدی دارد. نخست آنکه فرد باید مدارک کامل هویتی و پزشکی خود را ارائه کند؛ از شناسنامه و کارت ملی گرفته تا مدارک تأییدکننده درصد معلولیت که باید از سوی مراجع رسمی مانند کمیسیون پزشکی سازمان تأمین اجتماعی یا سازمان بهزیستی صادر شده باشد.
شرط دوم، داشتن حداقل ۲۰ سال سابقه خدمت است. قانونگذار این سقف را با این هدف تعیین کرده که فرد، حتی در صورت استفاده از سنوات ارفاقی، حداقلی از سابقه کاری را داشته باشد.
شرط سوم، موافقت نهاد تصمیمگیر است. این نهاد، بسته به نوع استخدام فرد، میتواند شورای امور اداری و استخدامی کشور، سازمان تأمین اجتماعی یا دستگاههای مشابه باشد. این مراجع موظفاند ظرف یک ماه پس از دریافت مدارک، نظر خود را درباره بازنشستگی فرد اعلام کنند.
قانون همچنین تصریح میکند که سنوات بیش از ۳۰ سال برای معلولان قابل محاسبه نیست و حقوق بازنشستگی آنان بر اساس آخرین حقوق پیش از بازنشستگی تعیین خواهد شد.
سازوکار تعیین سن بازنشستگی
آییننامه اجرایی سال ۱۳۸۵ یک نقطه عطف مهم است؛ این آییننامه میگوید هر فرد معلولی که بتواند با احتساب سابقه واقعی و سنوات ارفاقی، ۳۰ سال خدمت را تکمیل کند، از شرط سن بازنشستگی معاف است. یعنی در این حالت، سن فرد اهمیتی ندارد.
اما اگر مجموع سابقه فرد به ۳۰ سال نرسد، قانون حداقل سن را تعیین کرده: ۵۰ سال برای مردان و ۴۵ سال برای زنان. این قاعده خصوصاً برای کارمندان مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری اهمیت دارد.
مسئولان سازمان بهزیستی نیز تأکید میکنند که تغییرات اخیر در قانون افزایش سن بازنشستگی، شامل مددجویان معلول نخواهد شد و روال گذشته ادامه دارد.
مراحل دریافت بازنشستگی
مسیر بازنشستگی معلولان از یک نقطه آغاز میشود؛ تشخیص و تعیین میزان معلولیت. فرد باید با معرفینامه رسمی دستگاه محل خدمت خود به یکی از مراجع پزشکی مورد تأیید مراجعه کند؛ مراجع شامل کمیسیون پزشکی تأمین اجتماعی، کمیسیونهای بهزیستی، بنیاد شهید یا کمیسیون پزشکی وزارت بهداشت است.
پس از تأیید معلولیت، درخواست بازنشستگی به دستگاه استخدامی ارسال میشود. دستگاه موظف است ضمن تعیین میزان سنوات ارفاقی (در صورت تعلق)، نتیجه را در مهلت مقرر اعلام کند.
سنوات ارفاقی؛ امتیازی که در تأمین اجتماعی سختتر به دست میآید
سنوات ارفاقی، مهمترین ابزار بازنشستگی پیش از موعد معلولان است. قانون، میزان این سنوات را بر اساس نوع و درصد معلولیت تعیین کرده است:
معلولیتهای ناشی از جنگ: ۳ تا ۱۰ سال
معلولیتهای ناشی از حوادث یا بیماریهای شغلی: ۲ تا ۸ سال
معلولیتهای عادی: ۲ تا ۶ سال
اما داستان در عمل کمی متفاوت است. افراد دارای معلولیت که کارمند دولت هستند (مشمول خدمات کشوری)، معمولاً بیدردسر از سنوات ارفاقی بهرهمند میشوند؛ زیرا بودجه این بخش از سوی دولت تأمین میشود.
در مقابل، معلولان مشمول تأمین اجتماعی باید هزینه سنوات ارفاقی را شخصاً پرداخت کنند؛ رقمی که بنا بر برآوردها، بسیار سنگین است و عملاً بسیاری را از مزیت بازنشستگی پیش از موعد محروم کرده است. مسئولان بهزیستی میگویند رایزنیها برای حل این مشکل ادامه دارد.
حکم روشن قانون برای کارکنان مشمول تأمین اجتماعی
از سال ۱۳۸۳، قانونگذار بهصراحت کارکنان دارای معلولیتِ مشمول قانون کار و تأمین اجتماعی را نیز زیر چتر این قانون قرار داده است. این افراد برای بازنشستگی نیاز به شرط سنی ۵۰ سال ندارند و مانند جانبازان و سایر مشمولان، تابع مقررات خاص خود خواهند بود.
گسترش نیوز
اقتصاد
تفاوت تلخ بازنشستگی معلولان در دولت و تامین اجتماعی؛ آیا عدالت اجرا میشود؟
بانک و بیمه
تفاوت تلخ بازنشستگی معلولان در دولت و تامین اجتماعی؛ آیا عدالت اجرا میشود؟
کدخبر:
۳۶۵۷۰۰
امیر خیرخواهان
۱۴۰۴/۰۹/۱۴ ۲۰:۳۰:۰۰
- نویسنده: گسترش نیوز
