تجارت آزاد ایران و اتحادیه اوراسیا میتواند نویدبخش توسعه روابط ایران و بلاروس نیز شود و حجم تجارت دوجانبه را از ۴۰۰ میلیون دلار کنونی به ۲ میلیارد دلار یا بیشتر افزایش دهد.
بازار؛ گروه بین‌الملل: در سال‌های اخیر روابط ایران و بلاروس بهبود یافته است که میتواند پیامدهای مهمی برای روابط اقتصادی دو کشور داشته باشد که هم اکنون حجم تجارت دو کشور بالغ بر ۴۰۰ میلیون دلار است که متناسب با ظرفیت‌های دو کشور نیست. البته، در شش سال گذشته، ایالات متحده تحریم‌های فزاینده‌ای را علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال کرده که این امر در روابط دو کشور تاثیر مثبتی داشته است. بلاروس به طور مداوم از ایران در مواجهه با غرب حمایت و اعمال تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه ایران را محکوم می‌کند.
روابط ایران و بلاروس
بلاروس و ایران به تحکیم روابط دوجانبه خود در راستای مشارکت پایدار و چندوجهی ادامه می‌دهند. تعاملات اخیر در سطح بالا، از جمله گفتگوهای مینسک بین رومن گولوچنکو، نخست وزیر بلاروس و سید محمد اتابک، وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران، بر تعهد مشترک دو کشور برای افزایش همکاری تاکید می‌کند. این تلاش‌ها بر اساس سابقه همکاری‌های دیپلماتیک، اقتصادی و سیاسی به سال ۱۹۹۳ بازمی‌گردد. تقویت روابط دوجانبه با استراتژی‌های بزرگ هر دو کشور برای کاهش انزوای ژئوپلیتیکی و گسترش مشارکت‌های بین‌المللی همسو است که پیامدهایی همانند هم گرایی منطقه‌ای و تنوع اقتصادی را درپی دارد.
رومن گلوچنکو، نخست وزیر بلاروس، در ۱۵ ژانویه ۲۰۲۵ میزبان سید محمد اتابک، وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران بود. او در این دیدار بر تعهد بلاروس به مشارکت بلندمدت و همکاری پایدار با ایران تاکید کرد. این تعامل نشان دهنده تداوم تبادلات دیپلماتیک در سطح بالا با هدف گسترش روابط دوجانبه است.
تقویت روابط دوجانبه ایران و بلاروس با استراتژی‌های بزرگ هر دو کشور برای کاهش انزوای ژئوپلیتیکی و گسترش مشارکت‌های بین‌المللی همسو است که پیامدهایی همانند هم گرایی منطقه‌ای و تنوع اقتصادی را درپی دارد.
روابط بلاروس و ایران که به طور رسمی در سال ۱۹۹۳ ایجاد و به یک شراکت قوی و مشترک تبدیل شده که ویژگی بارز آن تعاملات مکرر در سطوح بالا است. رؤسای جمهور هر دو کشور بارها با یکدیگر دیدار کرده‌اند، برای نمونه الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهور بلاروس، اخیراً در مارس ۲۰۲۳ به ایران سفر کرد. هر دو کشور تلاش‌های مشترکی را از طریق توافق‌نامه‌های بین‌دولتی، مبادلات پارلمانی و مجامع همکاری بین‌المللی دنبال کرده‌اند. یک ابتکار کلیدی، رایزنی سیاسی بود که در اکتبر ۲۰۲۳ برای بحث در مورد نگرانی‌های منطقه‌ای و بین المللی تشکیل شد.
زمینه ژئوپلیتیکی
براساس گزارش اسپیشیال اوراسیا؛ بلاروس و ایران هر دو منافع مشترکی در کاهش تاثیر تحریم‌های غرب و ایجاد قدرت اقتصادی دارند. این کشورها در معرض رژیم‌های تحریمی گسترده هستند که این امر، آنها را به یافتن بازارها و شرکای جایگزین سوق می‌دهد. برای مینسک، مشارکت با کشورهای غیر غربی مانند ایران، راهبردی برای متعادل کردن وابستگی به روسیه و تنوع بخشیدن به کارنامه دیپلماتیک آن است.
ایران به عنوان یک قدرت منطقه‌ای در غرب آسیا، مشارکت خود با جمهوری‌های برآمده از شوروی را در چارچوب راهبرد بزرگ خود یعنی تعمیق روابط با کشورهای اوراسیا می‌داند. اکنون نیز تقویت روابط دوجانبه با اهداف تهران در راستای تقویت روابط در سازمان همکاری شانگهای (SCO) و اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) همسو است، بسترهایی که هر دو کشور به طور فعال در آن تعامل دارند. ابتکارات مشترک تحت این چارچوب‌ها در جهت تقویت ارتباط، تجارت و حمایت سیاسی در مورد مسائل جهانی است.
در سطح منطقه، بلاروس از نفوذ ژئوپلیتیکی ایران در غرب آسیا سود می‌برد. همچنین تهران به لطف بلاروس، میتواند به موقعیت استراتژیکی در شرق اروپا دسترسی پیدا کند. همچنین خواهرخواندگی شهرها بلاروس و ایران، بر تعهد آنها به ایجاد پیوندهای فرهنگی و اقتصادی در سطح منطقه تأکید می‌کند.
تاکید اخیر بر همکاری اقتصادی، اولویت هر دو کشور در همکاری تجاری و صنعتی را نمایان می‌کند. در سال ۲۰۲۳، بلاروس و ایران شانزدهمین جلسه کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی خود را تشکیل و بر حوزه‌هایی مانند انرژی، کشاورزی و حمل و نقل تاکید کردند. انگیزه‌های مینسک برای بهره‌گیری از سرمایه‌گذاری و تخصص فناوری ایران با اهداف اقتصادی آن همسو است. برای تهران نیز بلاروس دروازه‌ای به بازارهای اوراسیا و همکاری بالقوه در حوزه‌های علمی و صنعتی محسوب می‌شود.
دستاوردهای قابل توجه متقابل با تصویب بیش از ۳۰ موافقتنامه بین دولتی و ایجاد یک چارچوب قانونی جامع بر شراکت آنها به اوج خود رسیده است. در سطح منطقه، بلاروس از نفوذ ژئوپلیتیکی ایران در غرب آسیا سود می‌برد. همچنین تهران به لطف بلاروس، میتواند به موقعیت استراتژیکی در شرق اروپا دسترسی پیدا کند. همچنین خواهرخواندگی شهرها بلاروس و ایران، بر تعهد آنها به ایجاد پیوندهای فرهنگی و اقتصادی در سطح منطقه تأکید می‌کند.
چالش‌های مشارکت بلاروس و ایران
شراکت ایران و بلاروس اهمیت دارد زیرا نشان دهنده تلاش استراتژیک دو کشور تحریم شده برای مقابله با انزوای ژئوپلیتیکی و تنوع بخشیدن به تعاملات بین‌المللی است. هر دو کشور به عنوان متحدان استراتژیک روسیه به دنبال استفاده از شراکت خود برای مقابله با فشار اقتصادی و سیاسی غرب هستند.
در این مسیر، اگرچه فرصت‌هایی بسیاری برای هر دو کشور وجود دارد، اما تهران و مینسک احتمالا با چالش‌های مرتبط با پویایی‌های ژئوپلیتیک اوراسیا مواجه شوند که عبارتند از:
۱- محدودیت تحریم‌ها: هر دو کشور با تحریم‌های گسترده مواجه هستند که دسترسی به سیستم‌های مالی بین‌المللی و فرصت‌های تجاری را محدود می‌کند.
۲- وابستگی به روسیه: اتکای بلاروس به روسیه برای حمایت اقتصادی و امنیتی، اصطکاک احتمالی ایجاد می‌کند، زیرا تعمیق روابط با ایران احتمالا با منافع مسکو همسو نباشد.
۳- محدودیت‌های داخلی ایران: فشارهای اقتصادی و اولویت‌های داخلی میتواند توانایی تهران را برای استفاده کامل از فرصت‌ها با مینسک محدود کند.
تاثیر اتحادیه اوراسیا
ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال ۲۰۱۸ یک توافقنامه تجاری ترجیحی موقت امضا کردند. توافق با اتحادیه اقتصادی اوراسیا یکی از مهمترین و جدی‌ترین تجربیات ایران در توافق بر سر یک اتحادیه اقتصادی منطقه‌ای است. در ماه مه ۲۰۲۴، اوراسیا تمایل ایران برای به دست آوردن وضعیت ناظر را دریافت کرد. سپس اوراسیا درخواست ایران برای وضعیت ناظر را بررسی کرد.
بنابراین، آغاز تجارت آزاد ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا میتواند نویدبخش توسعه روابط ایران و باروس نیز شود و حجم تجارت دوجانبه را از ۴۰۰ میلیون دلار کنونی به ۲ میلیارد دلار یا بیشتر از آن نیز افزایش دهد.
ایران در سال‌های اخیر سیاست «نگاه به شرق»، گسترش روابط با همسایگان آسیایی و عضویت در سازمان‌های منطقه‌ای را در سیاست خارجی خود گنجانده است. مقامات ایرانی در سال گذشته بارها بر تعهد خود به گسترش روابط اقتصادی دوجانبه و چندجانبه با اتحادیه اوراسیا تاکید کرده اند. در واقع تهران به دنبال ادغام عمیق‌تر در اقتصاد منطقه، تقویت حضور خود در بازارهای بین المللی، ایفای نقش فعال‌تر و تقویت روابط سیاسی با کشورهای عضو اتحادیه است. در همین راستا، مجلس ایران نیز شرایط کلی قرارداد تجارت آزاد ۲۰۲۳ با پنج کشور عضو اوراسیا را تصویب کرد.
هدف استراتژیک اتحادیه اقتصادی اوراسیا تعمیق یکپارچگی منطقه‌ای و ایجاد معماری جدید روابط اقتصادی بین المللی است. بنابراین ارتباط کشورهای EAEU، SCO، ASEAN و BRICS به نفع تهران است. احترام اتحادیه اوراسیا به استقلال و تمامیت ارضی و ویژگی‌های ساختار سیاسی کشورهای عضو، منافع مشترک، برابری، اقتصاد بازار و یکپارچگی فضای اقتصادی اوراسیا مشوق‌های مهم ایران برای همکاری بیشتر است. بنابراین، آغاز تجارت آزاد ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا میتواند نویدبخش توسعه روابط ایران و باروس نیز شود و حجم تجارت دوجانبه را از ۴۰۰ میلیون دلار کنونی به ۲ میلیارد دلار یا بیشتر از آن نیز افزایش دهد.
- نویسنده: تحلیل بازار
