طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت: “در حال حاضر بیش از ۵ درصد جمعیت جهان (۴۳۰ میلیون کودک و بزرگسال) دچار مشکلات کم‌شنوایی ناتوان‌کننده هستند و برآورد میشود که این عدد تا سال ۲۰۵۰ به بیش از ۷۰۰ میلیون نفر (حدود ۱۰ درصد جمعیت جهان) خواهد رسید.”
بنابراین، کم‌شنوایی ناتوان‌کننده بیش از چیزی که تصور می‌کنیم، شایع است و توانایی فرد در درک صداهای روزمره، به‌ویژه گفتار را از بین می‌برد. در این مطلب برای جلوگیری از این عارضه، چند توصیه ساده برای مراقبت از گوش و شنوایی به شما عرضه می‌کنیم؛ پس اگر به سلامت گوش خود اهمیت می‌دهید، همراه ما باشید.
۱۲ نکته مهم برای مراقبت از گوش و شنوایی
در بخش قبل از خطر گسترش کم‌شنوایی صحبت کردیم اما خوشبختانه، می‌توان با رعایت برخی نکات ساده از بروز مشکلات شنوایی جلوگیری کرد. در ادامه، روش‌های مراقبت و تمیز کردن گوش را با شما به اشتراک می‌گذاریم تا از گوش‌ها و قدرت شنوایی خود محافظت کنید.
دانستنی! کم‌شنوایی در آستانه شنوایی بیش از ۳۵ دسی‌بل رخ می‌دهد و هر فرد می‌تواند با مراجعه به مراکز شنوایی سنجی، نسبت به سنجش شنوایی خود اقدام کند.
۱٫ هرگز از گوش پاک کن استفاده نکنید!
استفاده از گوش پاک کن برای تمیز کردن گوش نه‌تنها ضروری نیست، بلکه می‌تواند باعث فشار دادن جرم گوش به داخل کانال گوش یا حتی آسیب به پرده گوش شود. مجرای داخلی گوش، به‌طور طبیعی خود را تمیز می‌کند و دخالت بیش‌ازحد در آن می‌تواند خطرناک باشد.
۲٫ مراقب ورود آب به گوش باشید
ورود آب به داخل گوش، به‌ویژه در استخر یا حمام، می‌تواند زمینه‌ساز عفونت‌های قارچی یا باکتریایی شود. همچنین وجود آب در گوش، به پرده گوش فشار وارد می‌کند و ممکن است منجر به مشکلات شنوایی شود. بنابراین، استفاده از قالب محافظ گوش، گوش گیر ضدآب و خشک کردن گوش پس از شنا یا استحمام بسیار مهم است.
۳٫ گوش را درست خشک کنید
ممنوعیت استفاده از گوش پاک‌کن به معنی بی‌اهمیت بودن نسبت به حفظ بهداشت گوش نیست. بنابراین، بعد از خیس شدن گوش، با استفاده از حوله نرم، ناحیه بیرونی و لاله‌های گوش را خشک کنید. برای این کار هرگز اشیای نوک‌تیز یا حتی پنبه‌ای را وارد گوش نکنید. اگر احساس می‌کنید آب در گوش‌تان گیر کرده، با خم‌کردن و حرکت آرام سر، اجازه دهید آب خارج شود یا در غیر این صورت از قطره خشک‌کننده گوش استفاده کنید. رعایت همین نکته ساده می‌تواند از عفونت گوش میانی و خارجی پیشگیری کند.
۴٫ از شمع گوش استفاده نکنید
استفاده از شمع گوش یکی از روش‌های غیرعلمی و نادرست است که برای پاکسازی گوش تبلیغ میشود. این روش نه‌تنها بی‌اثر است، بلکه خطرناک نیز هست و مهم‌ترین عوارض شمع گوش شامل سوختگی پوست و کانال گوش است. درصورتی که جرم گوش زیاد و متراکم شود، به شستشوی گوش توسط متخصص نیاز خواهیم داشت.
۵٫ عفونت گوش را جدی بگیرید
هرگونه درد، احساس گرفتگی، کاهش شنوایی یا ترشح از گوش را نادیده نگیرید. این علائم ممکن است نشان‌دهنده عفونت گوش میانی یا خارجی باشند که در صورت عدم درمان، به ناشنوایی دائم یا آسیب به سلامت گوش منجر می‌شوند. برای درمان عفونت گوش، به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کرده و درمان مناسب دریافت کنید.
۶٫ از صداهای بلند دوری کنید
قرار گرفتن در معرض صداهای شدید، می‌تواند به گوش داخلی آسیب برساند. اگر در محیط کار یا زندگی‌تان با صداهای بلند سروکار دارید، برای مراقبت از گوش‌ها از محافظ گوش یا هدفون ضد صدا استفاده کنید.
۷٫ تمیز نگه‌داشتن وسایل مرتبط با گوش
آلوده بودن لوازمی مانند هدفون، ایرپاد، سمعک یا هندزفری که با گوش تماس مستقیم دارند، ممکن است باعث انتقال میکروب و ایجاد عفونت شوند. این وسایل را به‌طور منظم با دستمال مرطوب ضدعفونی‌کننده یا پنبه آغشته به الکل تمیز کنید. همچنین، از استفاده مشترک این وسایل با دیگران خودداری کنید.
۸٫ از ورود ضربه یا فشار به گوش جلوگیری کنید
پرده گوش، نسبت به ضربه و فشار بسیار حساس است. برخورد ناگهانی توپ، زمین‌خوردن یا حتی زدن کف دست به گوش می‌تواند منجر به آسیب جدی شود. هنگام قرار گرفتن در فشار هوای بالا و در شرایطی مانند کوهنوردی و پرواز، از قالب گوش، جویدن آدامس، دمیدن در بینی، بلعیدن و خمیازه کشیدن کمک بگیرید.
نکته! برای حفظ سلامتی گوش کودکان، به کودک آموزش دهید که از وارد شدن ضربه به سر یا گوش خود محافظت کند. همچنین برای جلوگیری از گرفتگی گوش نوزاد و کودکان شیرخوار در ارتفاعات و پرواز، از پستانک استفاده کنید.
۹٫ سیگار کشیدن را ترک کنید
سیگار یکی از عوامل غیر مستقیم افت شنوایی است. نیکوتین و مواد شیمیایی موجود در سیگار، جریان خون به گوش داخلی را مختل کرده و در طول زمان به سلول‌های شنوایی آسیب برسانند. علاوه‌بر این، قرار گرفتن کودکان در معرض دود سیگار می‌تواند احتمال عفونت گوش میانی را افزایش دهد.
۱۰٫ در سرما و گرما مواظب گوش‌ها باشید
هوای سرد می‌تواند باعث عفونت گوش شده و تابستان نیز ممکن است منجر به تعریق بیش‌ازحد و خیس ماندن گوش شود. بنابراین، در فصول سرد، با استفاده از کلاه یا پوشش مناسب از گوش‌هایتان محافظت کنید و در تابستان نیز گوش‌ها را خشک و تمیز نگه دارید.
۱۱٫ مراقبت از گوش در هنگام خواب
در هنگام خواب، مراقب باشید به گوش‌ها فشاری وارد نشود. استفاده از بالش مناسب، نخوابیدن با هدفون یا هندزفری و قرار گرفتن سر در وضعیت مناسب، از آسیب‌های احتمالی جلوگیری می‌کند.
۱۲٫ استراحت شنوایی را جدی بگیرید
همان‌طور که بدن به استراحت نیاز دارد، گوش‌ها نیز پس از قرار گرفتن در محیط‌های پر سروصدا خود را بازسازی می‌کنند. اختصاص دادن ساعاتی به سکوت و دوری از صداهای بلند، یکی از بهترین راه‌ها برای مراقبت از گوش و شنوایی است.
چگونه گوش خود را تمیز کنیم؟
گوش انسان، مکانیزم پاکسازی خودکار و طبیعی دارد. بدن با تولید موم گوش (سرومن) از گوش در برابر گرد و غبار، باکتری‌ها و آلودگی محافظت می‌کند و به مرور زمان این ماده و آلودگی‌های جذب شده را به بیرون گوش هدایت می‌کند. بنابراین، نیازی به پاکسازی مداوم و عمیق گوش تنها کافیست:
- قسمت بیرونی (لاله و دهانه کانال گوش) را با دستمال یا حوله نرم تمیز کنید.
- از فرو بردن هر وسیله به داخل کانال گوش پرهیز کنید.
اگر احساس می‌کنید که جرم در گوش‌تان تجمع یافته یا حس سنگینی و گرفتگی دارید، به جای پاکسازی خودسرانه، به متخصصان گوش و حلق و بینی مراجعه کنید تا گوش شما به‌صورت حرفه‌ای و ایمن تمیز شود.
آیا شستشوی گوش در خانه امکان پذیر است؟
هرچند که شستن گوش در خانه ممکن است اما معمولا توصیه نمی‌شود و می‌تواند به سلامت شنوایی آسیب وارد کند. شست‌وشوی گوش با آب یا سرم در منزل، برای افرادی که پرده گوش سوراخ، سابقه عفونت شدید یا بیماری‌های گوش داشته باشند، بسیار خطرناک است. پس اگر احساس می‌کنید که نیاز به شستشوی گوش دارید، این کار را تحت نظر دکتر گوش، حلق و بینی انجام دهید.
آیا هندزفری و هدفون به گوش آسیب میزنند؟
استفاده نادرست یا طولانی‌مدت از هندزفری و هدفون به سلامت گوش آسیب می‌رساند. وقتی صدا با شدت بالا و به‌طور مستقیم وارد کانال گوش میشود، سلول‌های گوش داخلی ممکن است دچار آسیب غیرقابل بازگشت شوند. این مسئله می‌تواند باعث کم‌شنوایی تدریجی، وزوز گوش یا خستگی شنوایی شود. برای مراقبت از گوش و پیشگیری از این آسیب‌ها:
- صدای دستگاه را بیش از ۶۰ درصد حداکثر ولوم قرار ندهید.
- بعد از هر یک ساعت استفاده، ۵ تا ۱۰ دقیقه به گوش خود استراحت دهید.
- از هدفون‌های باکیفیت و با قابلیت حذف نویز محیط استفاده کنید تا نیازی به بلند کردن صدا نباشد.
- هدفون‌ها را تمیز و شخصی نگه دارید تا از انتقال عفونت جلوگیری شود.
چه زمانی به دکتر متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنیم؟
اگر با علائم یا مشکلاتی در ناحیه گوش، حلق یا بینی مواجه شدید، لازم است به پزشک متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کنید. برخی از علائم مهم مشکلات گوش عبارتند از:
- افت ناگهانی یا تدریجی شنوایی
- درد مداوم یا شدید در گوش
- صدای زنگ یا وزوز گوش
- ترشح، خونریزی، بوی بد یا خارش داخل گوش
- احساس فشار و گرفتگی گوش
- سرگیجه، عدم تعادل یا حالت تهوع همراه با اختلال شنوایی
- گیر کردن جسم خارجی در گوش
- عفونت مکرر گوش میانی یا خارجی
- احساس انسداد یا سنگینی در ناحیه حلق یا بینی
در چنین شرایطی، تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند به مراقبت از گوش در برابر عوارضی مانند کاهش شنوایی دائمی، پخش عفونت یا آسیب به ساختار گوش جلوگیری کند.
اگر به‌دنبال پزشک متخصص گوش و حلق و بینی هستید، می‌توانید از طریق سامانه نوبت دهی اینترنتی دکتردکتر، بهترین پزشکان هر شهر را جست‌وجو کرده، اطلاعات و نظرات بیماران را مشاهده کنید و به‌صورت آنلاین نوبت بگیرید.
همچنین، اگر ساکن کرج هستید، می‌توانید از سایت دکتردکتر لیست کامل متخصص گوش در کرج را مشاهده کنید و برای دریافت ویزیت حضوری و آنلاین (ویزیت متنی و تلفنی) اقدام کنید.
مسعود فرخی
تاریخ : 7 - می - 2025سلام، من مقالتون رو خوندم و سوالی داشتم؛ گوش پاک‌کن رو برای همیشه باید کنار بذاریم؟
اقتصاد ژورنال
تاریخ : 7 - می - 2025سلام مسعود عزیز،
دقیقاً! مجرای گوش خودش جرم رو دفع میکنه. تو خونه فقط قسمت بیرون گوش رو با حوله نرم پاک کن و اگه حس کردی تجمع جرم داره، به متخصص گوش مراجعه کن.