هیچ توافقی کامل نخواهد بود. از منظر مذاکره، ممکن است ارائه خواسته‌های حداکثری سودمند به نظر برسد. با این وجود، برای آن که یک توافق جدید موثر واقع شود، باید کماکان بر روی مسئله هسته‌ای متمرکز باشد و طول مدت و ثبات آن در محور اهمیت قرار گرفته و برجسته شود.
به گزارش اقتصادآنلاین، “اورن ستر” سرتیپ بازنشسته نیرو‌های دفاعی اسرائیل با بیش از سه دهه تجربه در برنامه ریزی استراتژیک و اطلاعات دفاعی که یکی از کارشناسان برجسته اسرائیلی در مورد مسائل ایران محسوب می‌شود در مقاله‌ای تحلیلی در نشریه تخصصی “بولتن دانشمندان اتمی” متعلق به یک سازمان غیرانتفاعی که به مسائل علمی و امنیت جهانی ناشی از شتاب پیشرفت‌های تکنولوژیکی که پیامد‌های منفی برای بشریت دارد می‌پردازد، به تحلیل توافق احتمالی پیش رو میان ایران و امریکا پرداخته است و توصیه‌هایی را ارائه کرده است.
برنامه هسته‌ای ایران در پیشرفته‌ترین وضعیت خود قرار دارد
این کارشناس اسرائیلی مسائل ایران که پیش‌تر به عنوان رئیس بخش برنامه ریزی استراتژیک نیرو‌های دفاعی اسرائیل تا سال ۲۰۲۳ و بخش اطلاعات دفاعی ایران در ارتش اسرائیل در جریان مذاکرات منتهی به برجام در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۵ فعالیت کرده با اذعان به پیشرفت‌های هسته‌ای ایران می‌نویسد:” برنامه هسته‌ای ایران در پیشرفته‌ترین وضعیت خود قرار دارد. کارشناسان تخمین می‌زنند که تهران می‌تواند مواد شکافت پذیر برای ساخت بمب اتمی که مقدار قابل توجهی می‌باشد را در بازه زمانی یک هفته‌ای تولید کند. آن کشور دارای دو تاسیسات غنی سازی حفاظت شده وسیع، هزاران سانتریفیوژ پیشرفته نصب شده و کنترل کامل چرخه سوخت هسته‌ای است. ایران می‌تواند از دانش هسته‌ای خود در وزارت دفاع برای ساخت سلاح هسته‌ای در بازه زمانی دو ساله (البته با برآورد‌های محافظه کارانه) یا مدت زمان کمتر از شش و یا حتی مدت زمانی کمتر تحت یک برنامه با سرعت بالا استفاده نماید.
توافق بهتر با ایران می‌تواند به چه معنا باشد؟
این کارشناس اسرائیلی مسائل ایران در ادامه با طرح این پرسش که “توافقی بهتر” با ایران واقعا به چه معنا خواهد بود می‌نویسد:” در سالیان اخیر برخی خواستار توافقی گسترده‌تر، قوی‌تر و طولانی‌تر شده‌اند. با این وجود، توافق جدید کماکان باید بر برنامه هسته‌ای ایران متمرکز باشد و مذاکره‌کنندگان غربی باید طول مدت زمان آن و ثبات آن را در اولویت قرار دهند. منتقدان برجام می‌گفتند یکی از ایرادات آن توافق این بود که صرفا بر برنامه هسته‌ای ایران تمرکز می‌کرد و به برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران نمی‌پرداخت. با این وجود، واقعیت آن است که تعمیم توافق به فراتر از مسئله هسته‌ای دارای جنبه‌های منفی می‌باشد. مسئله هسته‌ای ایران فوری‌ترین موضوعی است که باید به آن پرداخته است. از نظر اسرائیل این مبرم‌ترین مسئله است. در نتیجه، اولویت بندی و تمرکز بر روی مسئله هسته‌ای در مذاکره با ایران می‌تواند شانس ایجاد سازوکاری قوی که به این مهم‌ترین موضوع رسیدگی کند را افزایش دهد”.
لزوم اهمیت قائل شدن برای پادمان‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی
“ستر” که در فاصله سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۴ میلادی در پروژه مدیریت اتمی و برنامه امنیت بین‌الملل در مرکز علوم و امور بین‌الملل بلفر در مدرسه کندی هاروارد به عنوان همکار پژوهشی فعالیت کرده بود با اشاره به مفید بودن پادمان‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی که چندین دهه است برای نظارت بر برنامه هسته‌ای ایجاد شده‌اند، می‌نویسد:”این پادمان‌ها بستر محکمی برای اجرای توافق هسته‌ای ایجاد می‌کند. توافق بر سر سایر تهدیدات مستلزم تعریف معیار‌های مورد توافق و روش‌های راستی آزمایی است، چیزی که سال‌ها به طول می‌انجامد. در سطح منطقه‌ای، با ابزار‌هایی مانند ائتلاف‌های منطقه‌ای و افزایش نیرو‌های متعارف، می‌توان به تهدیدات دیگر خارج از توافق پرداخت. توافق با ایران باید بر برنامه هسته‌ای آن کشور متمرکز شود. تاکید می‌کنم هرگونه توافقی باید صرفا بر روی برنامه هسته‌ای ایران متمرکز باشد. ایران تاکنون اراده غنی سازی اورانیوم ۹۰ درصدی را نداشته در حالی که دانش و فناوری آن را در اختیار دارد”.
در هرگونه توافق تازه نیازی به تمرکز بر تحمیل محدودیت‌های شدیدتر بر برنامه هسته‌ای ایران وجود ندارد
سرتیپ «اورن ستر» که چهار ماه پیش به دلیل آن چه “خسته شدن از رفتار بنیامین نتانیاهو و وزرای کابینه به دلیل عدم تصمیم گیری واقعی برای دستیابی به توافق به منظور آزادی اسرا” از مقام خود استعفا داده بود، با اذعان به این که ایران علیرغم برخورداری از قابلیت هسته‌ای قصد غنی سازی اورانیوم در حد مورد نیاز برای ساخت بمب اتمی را نداشته می‌نویسد:”یک دهه گذشته اثبات کرده که عامل اصلی بازدارنده برنامه هسته‌ای ایران فنی نیست بلکه سیاسی است. علیرغم افزایش نگران کننده غنی سازی اورانیوم توسط ایران، آن کشور اورانیوم غنی شده ۹۰ درصدی را در اختیار ندارد. این نه بدان خاطر بوده که ایران نمی‌توان این کار را انجام دهد بلکه به دلیل آن بوده که ایران تصمیم گرفته این کار را انجام ندهد. در نتیجه، در هرگونه توافق تازه نیازی به تمرکز بر تحمیل محدودیت‌های شدیدتر بر برنامه هسته‌ای ایران وجود ندارد. رعایت این امر می‌تواند فضایی را برای مصالحه بین المللی ایجاد کند که به تسهیل شرایط برای مذاکرات معنادار کمک می‌کند”.
توافق بعدی باید طولانی مدت‌تر از برجام باشد
این مقام نظامی سابق اسرائیلی در ادامه با اشاره به این که لازم است هرگونه توافقی در آینده بر سر برنامه هسته‌ای ایران طولانی مدت‌تر از برجام باشد می‌نویسد:”برجام به ایران مزایای دائمی در قالب کاهش تحریم‌ها در ازای امتیازات موقت در مورد برنامه هسته‌ای‌اش داده بود. برجام به مدت ده سال اعتبار محدودی داشت و سازوکاری برای تمدید آن در نظر گرفته نشده بود. اگرچه ممکن بود ده سال در سال ۲۰۱۵ میلادی به اندازه کافی مدت زمانی طولانی به نظر می‌رسید، اما اکنون جامعه بین المللی بار دیگر خود را در وضعیتی بحرانی در مورد برنامه هسته‌ای ایران می‌بیند. یکی از راه‌ها آن است که ایران موافقت کند محدودیت‌های برنامه هسته‌ای خود را برای مدت زمان طولانی‌تری، دست کم چند دهه‌ای، حفظ کند. از طرف دیگر، ایران و جامعه بین‌المللی می‌توانند بر سر یک توافق دیگر برای یک دهه به توافق برسند، اما توافقی که ذاتا قابل تمدید باشد، توافقی که در آن منافع برای ایران تنها تا زمانی ادامه یابد که محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای آن کشور اعمال شود. در توافق بعدی باید این موضوع در نظر گرفته شود که زمانی که نزدیک به انقضا باشد، ایران قادر باشد تصمیم بگیرد که محدودیت‌ها را برای یک دهه دیگر تمدید کند و از معافیت موقت تحریم‌ها برای آن دوره برخوردار شود. اگر ایران خواهان لغو دائمی تحریم‌ها باشد، باید آن چه را که برای رسیدن به “نتیجه‌گیری گسترده‌تر” در مورد ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای اش و رسیدگی به تمام تحقیقات باز درباره فعالیت‌های هسته‌ای نظامی احتمالی آن کشور مورد نیاز است در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار دهد. در این مورد، برخلاف برجام، “نتیجه گیری گسترده تر” به جای صرفا “نتیجه گیری کمک کننده” شرط معناداری برای رفع تحریم‌ها خواهد بود”.
سه چالش سیاست هسته‌ای برای دولت دوم ترامپ
“ستر” در ادامه با اشاره به این که یکی از نواقص برجام فقدان در نظر گرفتن عامل “ثبات” در آن بود و به همین خاطر ترامپ توانست با فرمان خود امریکا را از آن خارج کند، می‌نویسد:” صرفنظر از این که خروج از توافق درست بود یا نادرست، بدیهی است که برای ایران، یک توافق جدید باید شامل ابزار‌هایی باشد که همه طرفین را از تخلف بازدارد. این ابزار‌ها می‌توانند شامل تصویب قرارداد به عنوان یک معاهده در کنار راه‌های دیگر برای اطمینان بخشی به ایران در مورد توافق باشد. برای مثال، ایران می‌تواند ذخایر اورانیوم بسیار غنی شده خود را در یک کشور ثالث برای نگهداری قرار دهد و در صورت ملغی شدن توافق آن ذخایر به ایران بازگردانده خواهند شد. اگر مذاکره کنندگان به توافق اعتقاد دارند پس باید از دوام آن اطمینان حاصل کنند”.
تنها هدف باید جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای باشد
سرتیپ “ستر” با اشاره به این که باید با دیدی منطقی به موضوع نگاه کرد و هیچ توافقی “کامل” نخواهد بود، اما باید “بادوام” باشد، می‌نویسد:”در سال ۲۰۱۵ میلادی برخی امیداوار بودند که برجام می‌تواند کاتالیزوری برای تغییرات سیاسی عمیق‌تر در ایران باشد. با این وجود، این آرزو برآورده نشد. با چنین تجربه‌ای، توافق جدید باید با هدف تحقق بخشیدن یک هدف متمرکزتر و ملموس‌تر باشد: جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای”.
طول و ثبات توافق مهم‌ترین نکته است
او در بخش پایانی مقاله خود می‌نویسد:”هیچ توافقی کامل نخواهد بود. از منظر مذاکره، ممکن است ارائه خواسته‌های حداکثری سودمند به نظر برسد. با این وجود، برای آن که یک توافق جدید موثر واقع شود، باید کماکان بر روی مسئله هسته‌ای متمرکز شد و طول و ثبات آن در محور اهمیت قرار گرفته و برجسته شود”.
- نویسنده: اقتصاد آنلاین
