چک یکی از اسناد تجاری است که قوانین خاصی برای صدور و نقد کردن آن وجود دارد. چک برای صادرکننده آن علاوه بر ضمانت حقوقی، ضمانت کیفری نیز دارد. یعنی در صورت برگشت خوردن، فرد میتواند علاوه بر مطالبه وجه، شکایت خود را به مراجع کیفری نیز تقدیم نماید.
از آن جایی که در سال‌های اخیر، کلاهبرداران از چک سواستفاده‌های زیادی کرده‌اند، قانون چک با فراز و نشیب‌های زیادی روبه‌رو بوده است.
بر اساس قانون جدید، افراد برای دریافت دسته چک باید در سامانه صیاد ثبت نام کنند و در زمان صدور چک جدید، اطلاعات صادر کننده و دریافت کننده را نیز در سامانه ثبت نمایند. هدف از این کار، کاهش تعداد چک‌های برگشتی و افزایش اعتبار چک‌هاست.
چک‌های جدید صیادی که به چک‌های بنفش معروف هستند، بر اساس قوانین جدید صدور چک، کارایی خواهند داشت و دسته چک‌های قدیمی از درجه اعتبار ساقط شده‌اند.
حال ممکن است این سوال پیش بیاید که تکلیف چک‌های برگشتی قدیمی چیست؟ برای دریافت پاسخ تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
قانون جدید چک
قانون جدید چک که به چک‌های بنفش معروف است در سال ۱۴۰۰ اجرایی شده است. بر اساس این قانون، در زمان صدور چک جدید می‌بایست تمامی اطلاعات آن مانند تاریخ سررسید چک، مبلغ و اطلاعات هویتی فردی که چک برایش صادر میشود را در سامانه صیاد ثبت کنید.
فرد دریافت کننده چک نیز ملزم است اطلاعات ذکر شده در روی چک را با مندرجات سامانه صیاد تطبیق دهد. بدین ترتیب فرآیند صدور چک‌ها کاملا قانونی پیش رفته و از بروز مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری خواهد شد.
همچنین دریافت کننده چک میتواند سابقه فرد صادر کننده را در سامانه صیاد دیده و با استعلام چک مطمئن شود که آیا چک به اصطلاح پاس میشود یا خیر. در قانون جدید دیگر چک پشت نویسی نمی‌شود زیرا تمامی انتقالات مربوط به چک باید در سامانه صیاد ثبت گردد.
ممنوع بودن صدور چک در وجه حامل نیز از دیگر موارد قانون جدید چک است. بدین شکل بانک مرکزی نظارت دقیقی روی چک‌ها خواهد داشت و مشکلات چک‌های قدیمی به وجود نخواهد آمد.
چک برگشتی چیست؟
چک برگشتی، چک بی محل یا بلامحل هنگامی به کار می‌رود که در زمان سررسید چک، پول در حساب صادر کننده نباشد و چک برگشت بخورد. دارنده چک زمانی که برای دریافت وجه به بانک مراجعه می‌کند، چنانچه موجودی حساب صادر کننده از مبلغ چک کمتر باشد و نتواند چک را وصول کند؛ میتواند آن را برگشت بزند.
بنابراین چک نسبت به مبلغی که پرداخت نشده بی محل بوده و گواهینامه بانک در این مورد جانشین اصل چک میشود که بانک برای دارنده چک صادر می‌کند. سپس او میتواند با داشتن گواهی بانک، از صاحب چک شکایت کند.
مثلا اگر مبلغ چک ۱۰ میلیون باشد و در حساب صادر کننده فقط ۵ میلیون باشد؛ دارنده چک میتواند ۵ میلیون نقد را دریافت کرده و برای مابقی آن گواهی بانک را دریافت کند تا بتواند از صادرکننده شکایت نماید.
چک‌های قدیمی در قانون جدید
با وجود اینکه بخش‌های زیادی از قانون اصلاح قانون صدور چک اجرایی شده، اما دسته چک‌ها و چک‌های قدیمی همچنان معتبر هستند. دارندگان دسته چک قدیمی تا زمانی که تمام نشده، می‌توانند از آن استفاده کنند.
بنابراین قانون چک‌های قدیمی تا زمانی که هنوز این چک‌ها در میان مردم وجود دارند، معتبر است. زیرا تاریخ و زمان دقیقی برای پایان اعتبار آنها ذکر نشده است.
همچنین هیچ کدام از مواد قانون جدید برای چک‌های قدیمی اعمال نمی‌شود. مثلا هنوز می‌توان چک‌های قدیمی را در وجه حامل صادر کرد و آنها را پشت نویسی نمود، در حالی که در قانون جدید چک این موارد ممنوع است. بنابراین شکایت از چک برگشتی قدیمی به همان شیوه و روال سابق خود انجام می‌گیرد.
شکایت کیفری از چک برگشتی قدیمی
همان‌طور که گفته شد، زمانی که دریافت کننده چک در زمان سررسید چک به بانک مراجعه کرده و متوجه شد که موجودی حساب صادرکننده خالی است یا فقط بخشی از آن را میتواند نقد کند، حق شکایت از صادر کننده چک برای او ایجاد میشود.
باید توجه داشت که دریافت کننده فقط میتواند از صادر کننده و صاحب چک شکایت کیفری کند و نمی‌تواند از ضامن چک یا ظهرنویس شکایت نماید.
شکایت کیفری از صاحب چک، یکی از مهم‌ترین روش‌های مطالبه چک برگشتی قدیمی است. البته قانون برای شکایت کیفری یک محدودیت زمانی را در نظر گرفته است.
یعنی دارنده چک فقط تا ۶ ماه بعد از برگشت چک میتواند از صاحب چک در محاکم کیفری شکایت کند و بعد از این مدت دیگر امکان شکایت کیفری برای او وجود نخواهد داشت.
برای شکایت کیفری از چک بلامحل باید به دادسرای حوزه‌ای که بانک صادر کننده گواهی عدم پرداخت در آن قرار دارد، مراجعه کرد. شکایت از چک در دادسرا سبب میشود آنها تنها به جرم صدور چک بلامحل یا برگشتی رسیدگی کنند و برای رسیدگی به وجه پرداخت نشده چک، باید دادخواست جداگانه‌ای را مطرح نمود.
مهلت شکایت کیفری از چک برگشتی
قانون برای شکایت کیفری از چک برگشتی قدیمی، دو مهلت زمانی ۶ ماه را در نظر گرفته است:
- شش ماه مهلت برای دریافت گواهی برگشت چک
برای اینکه دارنده چک بتواند شکایت خود را ثبت کند، باید حتما گواهی بانک مربوطه مبنی بر خالی بودن حساب صادر کننده را داشته باشد. فرد بعد از سررسیدن مهلت چک تا ۶ ماه زمان دارد که به بانک مراجعه کرده و گواهی را دریافت کند.
- شش ماه برای ثبت شکایت در دادسرا
بعد از اینکه دارنده چک، گواهی بانک را دریافت کرد، تا ۶ ماه دیگر مهلت دارد که شکایت خود را در دادسرا ثبت نماید.
مجازات کیفری چک برگشتی قدیمی
بر اساس ماده ۷ قانون صدور چک، صدور چک بلامحل جرم بوده و صادر کننده به مجازات کیفری حبس محکوم خواهد شد.
- چنانچه مبلغ چک برگشتی کمتر از ۱ میلیون تومان باشد، مجازات صادر کننده آن ۶ ماه حبس خواهد بود.
- اگر مبلغ چک بلامحل، بین ۱ تا ۵ میلیون باشد، صادر کننده آن به مجازات حبس از ۶ ماه تا ۱ سال محکوم خواهد شد.
- چنانچه مبلغ چک برگشتی بیشتر از ۵ میلیون باشد، به مجازات حبس از ۱ تا ۲ سال محکوم خواهد شد. همچنین به مدت ۲ سال از داشتن چک محروم میشود.
در خصوص تعقیب کیفری باید در نظر داشت که چنانچه پیش از شروع به تعقیب، صادرکننده چک وجه آن را پرداخت کرده باشد و یا به هر نحو دیگری مراتب رضایت دارنده چک را تامین کرده باشد، دیگر امکان طرح شکایت کیفری وجود ندارد.
همچنین برای آن که بتوان از چک صادر شده، شکایت کیفری انجام داد، ضروری است که برخی شرایط وجود داشته باشد.
شکایت حقوقی از چک برگشتی قدیمی
از آن جایی که چک یک سند عادی تجاری است، یک وجه حقوقی داشته و برای دریافت آن می‌توان به محاکم حقوقی مراجعه کرد. برای شکایت حقوقی از چک باید، فرم دادخواست مطالبه طلب را دریافت و بعد از تکمیل به دفتر دادگاه حقوقی تحویل داد.
البته هنگام مراجعه به دادگاه حقوقی، برای ثبت شکایت حقوقی، داشتن گواهی عدم پرداخت از بانک مربوطه الزامی است.
نکات مربوط به شکایت حقوقی از چک برگشتی قدیمی
هنگام طرح دعوای حقوقی از چک برگشتی قدیمی، باید نکاتی را مدنظر داشته باشید:
- در شکایت حقوقی از چک برگشتی می‌توان علاوه بر اقامه دعوا علیه صادر کننده چک، از ظهرنویسان و ضامن چک نیز شکایت کرد و محکومیت تضامنی آنها را به پرداخت مبلغ چک درخواست نمود.
- مبلغ چک در شکایت حقوقی از چک برگشتی مهم است. اگر مبلغ چک کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشد، مرجع رسیدگی به آن شورای حل اختلاف خواهد بود. اگر بیشتر از ۲۰ میلیون تومان باشد، باید به دادگاه عمومی حقوقی صالح مراجعه کرد.
- هزینه دادرسی شکایت حقوقی از چک برگشتی در دادگاه، ۵/۳ درصد خواسته در مرحله بدوی و ۵/۴ درصد در مرحله تجدیدنظر است.
- اگر قادر به پرداخت هزینه دادرسی نیستید، می‌توانید همزمان با دادخواست مطالبه وجه چک، تقاضای اعسار برای پرداخت هزینه دادرسی را نیز به آن اضافه نمایید.
چه زمانی چک حقوقی است؟
برای آن که بتوانید از چک در محاکم حقوقی شکایت کنید، باید حتما حقوقی باشد. چکی که حقوقی محسوب میشود را نمی‌توان در محاکم کیفری مطرح کرد. اما چه زمانی چک حقوقی است:
- چکی که به صورت وعده‌دار صادر شده است.
- چکی که برای ضمانت انجام تعهد یا انجام معامله صادر شده است.
- چک سفید امضا
- چک بدون تاریخ
- زمانی که وصول چک مشروط به شرط باشد.
- زمانی که چک برای معامله نامشروع یا ربوی صادر شده باشد.
- زمانی که دارند چک در مدت زمان قانونی شکایت کیفری اقدام به شکایت نکرده باشد، چک حقوقی است.
- چک‌هایی که موسسات مالی و اعتباری یا صندوق‌های قرض الحسنه صادر می‌کنند.
- چک‌هایی که بعد از صدور گواهی عدم پرداخت توسط بانک، از طریق پشت نویسی به دیگری منتقل میشود.
چگونگی اجرای حکم چک برگشتی
بعد از اینکه دادگاه حکم محکومیت را صادر کرد، دارنده چک میتواند از دادگاه بدوی درخواست صدور اجراییه و تعقیب عملیات اجرایی را ارائه دهد. بعد از صدور اجرائیه توسط دادگاه، برگ اجراییه به محکوم علیه یا صادر کننده چک، ابلاغ میشود. او فرصت دارد که تا ۱۰ روز بعد از ابلاغ، حکم را اجرا نماید.
چنانچه از اجرای حکم دادگاه خودداری کرد، دارنده چک میتواند از اموال و دارایی توقیف شده، معادل طلب خود را بردارد. اگر نتوانست صادر کننده را شناسایی کرده یا اموالش را توقیف نماید، میتواند تقاضای حکم جلب و بازداشت او را از دادگاه بخواهد.
چک‌های برگشتی در قانون جدید
بر اساس قانون جدید صدور چک، اگر بعد از گذشت ۳ سال از برگشت چک و صدور گواهی عدم پرداخت، شاکی برای چک وجود نداشت؛ بانک میتواند سوء اثر از چک را انجام داده و آن را از سوابق فرد صادر کننده پاک کند.
همچنین اگر صادر کننده چک، هنوز چک برگشتی داشته باشد، نمی‌تواند درخواست دریافت دسته چک جدید را در سامانه صیاد ثبت نماید.
شیرین مرعشی
تاریخ : 18 - نوامبر - 2023من واقعا از قوانین چک سر در نمیاوردم مقاله تون عالی بود، ممنون از شما
اقتصاد ژورنال
تاریخ : 18 - نوامبر - 2023خوشحالیم که این مقاله براتون مفید بوده شیرین جان، ممنون از توجه شما