اکوایران: افزایش نرخ ارز در بازار آزاد به علت شوک خارجی چه پیامدهایی در اقتصاد ایران داشته و چه تغییراتی را در اقتصاد به وجود می‌آورد؟ برخی این شوک ها را منشا تورم و گروه دیگر رشد بالای نقدینگی در کشور را علت العلل می‌دانند. ریشه این اختلاف کجاست؟
به گزارش اکوایران، به تازگی برخی کارشناسان اقتصادی دیدگاه‌هایی در ارتباط با افزایش نرخ ارز در بازار آزاد و نقش آن در تاب آوری اقتصاد ایران در مقابل تحریم‌ها مطرح کرده‌اند. با این وجود در مورد این دیدگاه و فرایند ناشی از آن تردیدهایی وجود دارد که در این گزارش به آنها پرداخته شده است.
تورم، نرخ ارز و رشد اقتصادی
اقتصاد ایران به لحاظ ساختاری و وضعیت عمومی با اقتصادهای سایر کشورهای جهان دارای تفاوت‌هایی است. اقتصادی کاملا وابسته به نفت که عمده رشد آن ناشی از این منبع خدادادی است. بنابراین چون نفت در رفاه مردم و رشد اقتصادی کشور نقش زیادی ایفا می‌کند و درآمدهای نفتی براساس نرخ ارز مورد محاسبه قرار می‌گیرند در نتیجه نرخ ارز نیز متغیری مهم در اقتصاد ایران تلقی می‌شود. البته در سایر کشورهای جهان نیز نرخ ارز نقش مهمی دارد اما چون اقتصاد ایران وابسته به نفت بوده و کالای صادراتی مهم دیگری ندارد و همچنین درآمدهای نفتی نیز کاملا وابسته به نرخ ارز هستند از همین‌رو این متغیر در اقتصاد ایران نقش مهمتری ایفا می‌کند. همچنین براساس ارقام و داده‌های مرکز آمار، درآمدهای نفتی مهمترین نقش را در رشد اقتصادی کشور ایفا می‌کنند.
با این وجود در مورد اینکه رابطه نرخ ارز با تورم چیست در میان اقتصاددانان اختلافاتی وجود دارد. برخی اقتصاددانان باور دارند که افزایش نرخ ارز موجب افزایش تورم می‌شود. برخی دیگر معتقدند که این نقدینگی انباشته شده در جامعه است که به افزایش نرخ ارز واکنش نشان داده و موجب افزایش قیمت‌ها و تورم می‌شود. بنابراین همانطور که گفته شد دیدگاه واحدی در بین کارشناسان اقتصادی در این مورد وجود ندارد.
بازار آزاد و تحمل فشار تحریم
براساس دیدگاه برخی کارشناسان اقتصادی، اینکه سیاستگذار اجازه افزایش نرخ ارز در بازار آزاد را می‌دهد موجب می‌شود تا سیگنال‌های ناشی از این افزایش قیمت، بازار را به تعادل رسانده و کشور در مقابل فشار تحریم‌ها مقاومت بیشتری از خود نشان دهد. البته که این کارشناسان بر این باورند که در هر بار افزایش قیمت ارز و شوک ناشی از آن، سطح رفاه جامعه پایین‌تر از سطح قبلی می‌شود.
به بیان دقیق‌تر وقتی شوک خارجی وارد شود و تحریم‌ها برقرار شوند، نرخ ارز در نتیجه این اتفاق بالاتر می‌رود. حال این گروه از اقتصاددانان باور دارند که افزایش نرخ ارز اثر خود را مستقیما با چند ماه تاخیر در تورم مصرف‌کننده نمایان می‌کند. همچنین در نتیجه افزایش نرخ ارز، تولیدکننده داخلی دیگر خطر رقابت خارجی را در مقابل خود نمی‌بیند و از همین‌رو رشد اقتصادی غیر نفتی کشور مثبت می‌شود. براساس نظر این گروه از اقتصاددانان این فرایند یعنی آزادی بازارها و اجازه افزایش قیمت ارز توسط سیاستگذار موجب شده تا کشور در مقابل فشارهای خارجی و تحریم‌ها بتواند جان سالم به در ببرد.
تردیدها
گروهی دیگر از اقتصاددانان باور دارند که دیدگاهی که در بخش قبل به آن اشاره شد با تردیدهایی روبرو است. به این صورت که افزایش نرخ ارز عامل تورم نیست بلکه این نقدینگی انباشته شده از گذشته است که با افزایش نرخ ارز خود را در رشد قیمت‌ها نشان می‌دهد.
همچنین به دلیل اینکه عمده صنایع ایرانی به کالاهای واسطه‌ای وارداتی وابسته هستند و قیمت این کالاها نیز با افزایش نرخ ارز زیاد می‌شود این صنایع با مشکلات و ریسک‌های مرتبط روبرو می‌شوند که منجر به رکود آنها می‌شود.
همچنین افزایش تولید در اثر افزایش نرخ ارز در اقتصاد کشور پیامد مثبتی است که اگر هر بار این چرخه تکرار شود موجب رونق اقتصاد ایران می‌شود اما در واقعیت این امر مشاهده نشده و شرایط تولید در کشور به صورت مداوم بد و بدتر شده است. یکی از دلایل اصلی وقوع همچین اتفاقی به عدم صرفه اقتصادی تولید مربوط است. به عبارت دیگر وقتی یک تولیدکننده سود ناشی از افزایش قیمت ارز و طلا را مشاهده کند که بسیار بیشتر از سود تولید است و همچنین ریسک معاملات ارز و طلا نیز از تولید کمتر است تصمیم به خروج از فعالیت تولیدی گرفته و سرمایه خود را در فعالیت‌های موسوم به سفته بازی قرار می‌دهد.
- نویسنده: اکوایران
