اکوایران: بررسی‌های آماری حاکی از آن است که در صنعت خودرو و وسایل نقلیه کشور، جانب تقاضا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. طبق آمارها در این صنعت قیمت در بخش تولید از رفتار تورم مصرف‌کننده تبعیت می‌کند.
به گزارش اکوایران، یکی از بخش‌های مهم در هر کشور بخش لجستیک و حمل‌و‌نقل است. قیمت این بخش می‌تواند بر تمامی بخش‌های اقتصاد اثر بگذارد و قیمت کالاها را افزایش دهد. به همین جهت تورم بخش خدمات حمل‌و‌نقل می‌تواند سیگنال مهمی برای اقتصاد کشور باشد.
در کنار این بخش، صنعت وسایل نقلیه قرار دارد که می‌تواند وضعیت حمل‌و‌نقل کشور را تحت تاثیر خود قرار دهد. در نتیجه در بخش لجستیک یک کشور، علاوه بر خدمات حمل‌و‌نقل، صنعت وسایل نقلیه نیز حائز اهمیت است.
بررسی آمارهای تورم تولیدکننده و مصرف‌کننده در بخش خدمات حمل‌و‌نقل و بخش صنعت وسایل نقلیه نشان می‌دهد رابطه میان این دو تورم در بخش خدمات حمل‌و‌نقل دو طرفه است. به عبارتی در برخی بازه‌های زمانی تورم تولیدکننده بر تورم مصرف‌کننده اثر گذاشته و در برخی بازه‌های زمانی دیگر تورم مصرف‌کننده جهت‌دهنده اصلی به تورم تولیدکننده بوده است.
اما در بخش صنعت وسایل نقلیه مسئله متفاوت است. در این صنعت تورم بخش مصرف به دلیل تقاضای بالای مردم باعث تحریک تورم تولیدکننده شده و تورم تولیدکننده را افزایش می‌دهد.
حال این سوال مطرح می‌شود که در این دو بخش، تورم تولیدکننده و مصرف کننده چه رابطه‌ای با یکدیگر دارند؟ و چگونه بر یکدیگر اثر می‌گذارند؟
آشنایی با مفهوم تورم تولیدکننده و مصرف‌کننده
در ابتدا نیاز به آشنایی با مفهوم تورم تولیدکننده و مصرف‌کننده است. تورم تولیدکننده در حقیقت همان افزایش قیمت در بخش نهاده‌هاست. اما تورم مصرف‌کننده به معنای افزایش قیمت محصول خریداری شده توسط مشتری است. مطالعات اقتصادی نشان می‌دهد دو نگرش برای تاثیر تورم تولیدکننده و مصرف‌کننده وجود دارد؛ نگرش اول تورم تولیدکننده را بر تورم مصرف‌کننده موثر می‌داند و نگرش دوم دقیقا عکس این قضیه، اثر تورم مصرف‌کننده بر تولیدکننده را درنظر می‌گیرد.
برای مثال در نگرش اول به این مورد توجه کنید. پلاستیک و چوب از مواد اولیه صنعت تولید و بسته‌بندی کاغذ است. افزایش قیمت در این دو کالا به معنای تورم تولیدکننده بخش کاغذ است. زمانی که کاغذ بسته‌بندی شده توسط کارخانه به بازار عرضه شود و مشتری آن را با قیمت بالاتری خریداری کند به معنای تورم بخش مصرف‌کننده خواهد بود.
سمت دیگر این مسئله که در نگرش دوم مشاهده می‌شود اثر تورم مصرف‌کننده بر تورم تولیدکننده است. برای مثال در این نگرش، تقاضا برای تولید بسته‌های کاغذ افزایش می‌یابد. افزایش تقاضای کاغذ باعث افزایش قیمت این محصول و تورم مصرف‌کننده می‌شود. سپس به دلیل افزایش تقاضا برای کاغذ، تولیدکنندگان به سمت افزایش تولید رفته و تقاضا برای چوب و پلاستیک نیز افزایش می‌یابد. در نتیجه افزایش تقاضا برای این کالاها قیمت آنها افزایش یافته و تورم در بخش تولیدکننده ایجاد می‌شود.
در نگرش اول به رابطه میان تورم تولیدکننده و مصرف‌کننده، به طور معمول تورم تولیدکننده با یک وقفه زمانی باعث افزایش قیمت بخش مصرف‌کننده می‌شود. این وقفه در بخش‌های مختلف اقتصاد متفاوت است. برای مثال تورم تولیدکننده در بخش خدمات با سرعت بیشتری نسبت به بخش صنعت به مصرف‌کننده منتقل می‌شود.
در بیشتر موارد تورم مصرف‌کننده از تورم تولیدکننده بالاتر است. اما در برخی موارد ممکن عکس این اتفاق رخ دهد و تورم مصرف‌کننده از تورم تولیدکننده کمتر باشد. یکی از این موارد رکود بخش تقاضای اقتصاد است. اگر سمت تقاضای اقتصاد غیرفعال شود می‌تواند باعث کاهش قیمت در سمت مصرف شده و تورم مصرف‌کننده را در سطحی پایین‌تر از تولیدکننده نگه دارد. مورد دیگری که می‌تواند باعث این اتفاق شود قیمت‌گذاری دستوری دولت و حمایت‌های یارانه‌ای است. یارانه دولت به خریداران یک کالا و قیمت‌گذاری دستوری بر روی کالاهای تولید شده باعث می‌شود تورم مصرف‌کننده رفتار متفاوتی نسبت به تورم تولیدکننده داشته باشد و در سطحی پایین‌تر از آن قرار بگیرد.
دخالت دولت در بخش حمل‌و‌نقل علت تورم پایین بخش مصرف
آمارهای بخش حمل‌و‌نقل مربوط به بخش خدمات اقتصاد است. در بخش خدمات حمل‌و‌نقل معمولا تورم تولیدکننده و مصرف‌کننده با وقفه زمانی کمتری به یکدیگر پاسخ می‌دهند. به همین دلیل نوسانات تورم تولیدکننده و مصرف‌کننده در بخش حمل‌و‌نقل همگام با یکدیگر بوده است.
طبق مشاهدات می‌توان گفت بخش حمل‌و‌نقل از ترکیب نگرش اول و دوم تبعیت می‌کند. به بیان دیگر در بخش حمل‌و‌نقل تورم تولیدکننده به تورم مصرف‌کننده جهت می‌دهد و بالعکس. در ادامه این گزارش به بررسی تورم تولیدکننده و مصرف‌کننده فصلی در این بخش پرداخته شده است.
بررسی آمارهای تورم تولیدکننده فصلی بخش حمل‌و‌نقل از سال ۹۰ تا تابستان ۱۴۰۲ نشان می‌دهد این تورم تقریبا در بیشتر بازه‌های زمانی به تورم مصرف‌کننده جهت داده است. اما در برخی بازه‌های زمانی تورم مصرف‌کننده، تورم تولیدکننده را به دنبال خود کشیده است. این اتفاق که در «زمستان ۱۴۰۱ تاکنون» و در «تابستان ۹۸ تا زمستان ۹۹» رخ داده است به دلیل فشار تقاضا در این بخش بوده است. در این بازه‌های زمانی به دلیل غلبه تقاضا بر عرضه بخش تورم تولیدکننده حمل و نقل به دنبال تورم مصرف‌کننده کشیده شده است.
در زمان‌هایی نگرش اول حاکم بوده و تورم تولیدکننده بر قیمت در بخش مصرف اثرگذار بوده است؛ عموما تورم مصرف‌کننده بالاتر از تورم تولیدکننده قرار گرفته است. اما در برخی بازه‌های زمانی این اتفاق نیافتاده و تورم تولیدکننده در سطح بالاتری از تورم مصرف‌کننده خود را تثبیت کرده است. دلیل این اتفاق را می‌توان در حضور دولت در بازار حمل‌و‌نقل کشور و قیمت‌گذاری دستوری دانست. برای مثال از ابتدای سال ۱۴۰۰ تا پایان سال ۱۴۰۱ دخالت دولت در این بازار باعث شده تورم مصرف‌کننده پایین‌تر از تورم تولیدکننده قرار بگیرد.
همچنین می‌توان گفت این سطح پایین در تورم مصرف‌کننده نمی‌تواند به دلیل رکود تقاضا در کشور باشد. زیرا تولید در این سال‌ها مثبت بوده و موجودی انبار کاسته شده است. به بیان دقیق‌تر تولیدکنندگان عرضه کالاهای خود را در اقتصاد افزایش داده‌اند اما با این وجود علاوه بر کالاهای تولید شده، کالاهای موجود در انبار را نیز به فروش رسانده‌اند.
همانطور که گفته شد در برخی زمان‌ها نیز نگرش دوم در رابطه میان تورم تولیدکننده و مصرف‌کننده حکم‌فرما بوده است. طبق آمارهای تورم تولیدکننده و مصرف‌کننده فصلی در بخش حمل‌و‌نقل، در زمستان سال گذشته تا تابستان امسال تورم مصرف‌کننده به قیمت در بخش تولید سیگنال داده است و تورم تولیدکننده را به همراه خود کشیده است.
بر این اساس تورم مصرف‌کننده در زمستان ۱۴۰۱ نسبت به پاییز همان سال افزایش چشمگیر داشته است که باعث شده این تورم به بخش تولید اصابت کند. در بهار ۱۴۰۲، تورم تولید کننده با یک جهش روبرو می‌شود که رفتار مشابهی با تورم مصرف‌کننده در فصل پیش از خود است.
همچنین تورم مصرف‌کننده فصلی بخش حمل‌و‌نقل در بهار امسال نسبت به زمستان سال گذشته روند نزولی به خود گرفته است که باعث شده تورم بخش تولیدکننده نیز در آمارهای تابستان امسال سیر نزولی به خود بگیرد.
اثر پررنگ تقاضا در صنعت وسایل نقلیه کشور
بررسی آمارهای تورم تولیدکننده و مصرف‌کننده فصلی وسایل نقلیه از ابتدای سال ۹۵ تا تابستان ۱۴۰۲ نشان می‌دهد در این بازار تورم مصرف‌کننده به بخش تولید منتقل شده و باعث افزایش قیمت در بخش تولید می‌شود. همچنین بخش وسایل نقلیه به دلیل اینکه جزئی از صنعت محسوب می‌شود معمولا با وقفه زمانی در رابطه میان تورم تولیدکننده و مصرف‌کننده همراه است. در صنعت وسایل نقلیه، تورم تولیدکننده معمولا به فاصله یک فصل به تورم بخش مصرف واکنش نشان می‌دهد.
در این صنعت تقاضا حرف آخر را می‌زند و فشار تقاضا تعیین کننده قیمت در این بازار است. برای مثال در صنعت خودروسازی کشور، تقاضای مردم برای خرید خودرو قیمت را در این بازار تعیین می‌کند. زمانی که تقاضای برای خودرو در کشور افزایش می‌یابد قیمت خودرو افزایش یافته و باعث می‌شود تولیدکنندگان تولیدات خود را افزایش دهند. به همین دلیل تقاضا برای قطعات خودرو افزایش می‌یابد و به تورم تولیدکننده در کشور منجر می‌شود.
آمارهای تورم فصلی در این صنعت حاکی از آن است که تورم مصرف‌کننده وسایل نقلیه از زمستان سال گذشته روند نزولی به خود گرفته و از حدود ۴۰ درصد در زمستان سال گذشته به ۱۵ درصد در بهار امسال رسیده است. در نتیجه تورم در بخش تولید از تورم مصرف‌کننده تبعیت کرده و از حدود ۲۵ درصد در بهار امسال به ۳ درصد در تابستان امسال رسیده است. به عبارتی کاهش شدید در تورم مصرف‌کننده با وقفه زمانی حدودا یک فصلی به بخش تولید منتقل شده و باعث کاهش در تورم تولیدکننده شده است.
آمارهای تورم مصرف‌کننده این بخش در تابستان امسال می‌تواند سیگنالی برای تورم تولیدکننده در پاییز سال جاری باشد. تورم مصرف‌کننده وسایل نقلیه در تابستان امسال به منفی ۱۰ درصد کاهش یافته که می‌تواند باعث کاهش تورم تولیدکننده این بخش در آمارهای پاییز سال جاری باشد.
- نویسنده: اکوایران
