در حالی که رقابت بر سر کریدورهای ترانزیتی در منطقه قفقاز به اوج رسیده و کشورهای همسایه با سرعت در حال توسعه زیرساخت‌های ارتباطی هستند، پروژه کریدور ارس به عنوان شاهراهی راهبردی برای اتصال ایران به اروپا و آسیای میانه گرفتار در پیچ‌وخم غفلت است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از تبریز، کریدور ارس با هدف اتصال ایران به بازارهای اروپا و کشورهای آسیای میانه، از اهمیت راهبردی بالایی برخوردار است. این پروژه ۱۰۷ کیلومتری که از جلفا آغاز شده و به کلاله می‌رسد، در حال حاضر با بیش از ۲۰ درصد پیشرفت فیزیکی در حال اجراست و پیش‌بینی می‌شود در مدت ۲۴ ماه به بهره‌برداری برسد. در این راستا، تأکید بر تسریع در ساخت پایانه مرزی کلاله و پل آغبند به‌عنوان نقطه اتصال استراتژیک بین ایران و جمهوری آذربایجان، امری ضروری است. این پروژه‌ها می‌توانند نقش مهمی در توسعه کریدورهای ارتباطی آذربایجان شرقی در مرز ایفا کنند.
کریدور ارس، جاده‌ای است که در دو دهه اخیر، از سوی جمهوری اسلامی ایران خدماتی به جمهوری آذربایجان ارائه می‌کرد و پس از جنگ ۲۰۲۰ قره‌باغ که آذربایجان خاک اشغال‌شده خود را از ارمنستان پس گرفته است، این مسیر کوتاه‌تر شده و با توجه به وضعیت جدید، ایران اقدام به بهسازی، نوسازی و تعریض جاده قبلی کرده و کارفرمای این پروژه شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور است.
با بهسازی، نوسازی و تعریض کریدور ارس، علاوه‌بر آذربایجان، کشورهای دیگر نیز می‌توانند از این مسیر استفاده کنند و کریدور ارس بخشی از گذرگاه عظیم شرق به غرب یا همان کریدور میانی باشد که از روسیه و چین آغاز شده و با عبور از کشورهای آسیای میانه، قفقاز، ایران و ترکیه به اروپای شرقی و تا انگلیس امتداد داشته باشد.
جاده سابق موسوم به کریدور ارس کنونی، در ابتدای انقلاب اسلامی ایران توسط جهاد سازندگی ساخته شده که به دنبال ایجاد راه‌های ارتباطی بین شهرستان‌ها و روستاهای منطقه بود و با استانداردهای امروزی، استفاده از این جاده برای کامیون‌های ترانزیتی با چالش‌های بسیاری همراه است.
کریدور ارس، بیشتر مسیر کامیون‌های ترانزیتی بین‌المللی خواهد بود که در طول این مسیر حدود ۵۰ روستا با دو شهرستان جلفا و هادیشهر وجود دارد که ساکنان بومی این منطقه نیز از مزایای راه‌اندازی این کریدور بهره‌مند می‌شوند.
البته، کریدور ارس مختص ترانزیت کالا و مسافر بین جمهوری آذربایجان و جمهوری اسلامی ایران نیست بلکه این کریدور، مسیر تکمیلی کریدورهای شرق – غرب و شمال – جنوب کشور بوده و کریدور اوراسیا را نیز تکمیل خواهد کرد.
سیاست اتخاذی مدیران اجرایی و توجه قوه مقننه در عصر رقابت کریدورها، باید معطوف به تکمیل پازل کریدوری ایران در کریدور ارس باشد. چنانچه گفته شد، نقش مهم کریدور ارس در به سرانجام رساندن کریدور میانی که یکی از مسیرهای انتقال کالا از چین به اروپاست حائز اهمیت است و با تحقق این مهم، افق پیش روی اقتصاد و صادرات، متجلی خواهد شد.
آذربایجان شرقی همواره نقش محوری در مبادلات تجاری و اقتصادی با کشورهای همسایه و اروپا ایفا کرده و در زمان کنونی نیز این استان با برخورداری از دو پایانه مرزی نوردوز و جلفا همچنان در این زمینه ایفای نقش می‌کند که اجرای کریدور ترانزیتی ارس و پایانه مرزی کلاله، سهم صادراتی این منطقه افزایش خواهد داد.
میزان صادرات و واردات و محموله‌های ترانزیت ورودی و خروجی از پایانه مرزی نوردوز در ۹ ماهه نخست سال جاری، بیش از یک میلیون تن ثبت شده است و در مجموع حدود ۲۰۱ هزار و ۹۰۰ دستگاه وسیله نقلیه سنگین باری از پایانه‌های مرزی جلفا و نوردوز تردد کرده‌اند. میزان صادرات از مرز جلفا نیز در ۹ ماهه نخست امسال، ۳۱۷ هزار و ۶۶۶ تن به ارزش بیش از ۲۰۰ میلیون دلار بوده است.
پایانه مرزی کلاله نیز در محدوده شهرستان خداآفرین واقع شده است و در فاصله ۲۴۷ کیلومتری با تبریز، فاصله ۵۰ کیلومتری با مرز همجوار نوردوز و فاصله ۱۱۰ کیلومتری با مرز جلفا در جوار جمهوری خودمختار نخجوان قرار دارد که اجرای این پایانه مضاف‌بر رونق اقتصادی کشور، موجب اشتغالزایی و رونق ترانزیت کالا خواهد شد.
عملیات اجرایی این پایانه مرزی با توافقات مرزی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان با احداث پل مرزی اتومبیل‌رو بر رودخانه ارس در نقطه مشترک کلاله – آق‌بند در سال جاری آغاز شده است.
سید حمید پورمحمدی، رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور، نیز در ماه های اخیر از تخصیص اعتبار ۵۰۰ میلیارد تومانی برای تکمیل پروژه محور جلفا-آق‌بند در کریدور ارس خبر داده و بر اهمیت تسریع در ساخت پایانه مرزی کلاله-آغبند به‌عنوان نقطه اتصال استراتژیک بین ایران و جمهوری آذربایجان و کشورهای منطقه تأکید کرده بود.
با این حال، برخی نمایندگان مجلس از جمله روح‌الله متفکرآزاد، عضو هیئت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی، بر لزوم همکاری نزدیک‌تر میان مقامات ایرانی و آذربایجانی و توجه ویژه به ملاحظات امنیتی و اقتصادی تأکید کرده و بر اهمیت فعال‌سازی کریدور ریلی ارس به‌عنوان یک محور گفت‌وگوی مهم در سفر رئیس‌جمهور به جمهوری آذربایجان اشاره کرده‌اند.
در مجموع، کریدور ارس به‌عنوان یک پروژه مهم در روابط ایران و جمهوری آذربایجان در حال اجراست، اما در عین حال، نگرانی‌هایی درباره سیاست‌های منطقه‌ای و تأثیرات آن بر مرزهای بین‌المللی وجود دارد. تکمیل این پروژه نیازمند همکاری نزدیک‌تر میان مقامات ایرانی و آذربایجانی و توجه ویژه به ملاحظات امنیتی و اقتصادی است.
متأسفانه مسئولان طی سال‌های گذشته در خصوص جاده ترانزیتی کلاله ـ جلفا غفلت کرده‌اند و تفکر غلط در این خصوص، مورد گلایه‌مندی است؛ چراکه کم‌توجهی به این مرز، با توجه به همسایگی و مشترکاتی که با جمهوری آذربایجان، ترکیه و ارمنستان داریم موجب انزوای جمهوری اسلامی ایران در آینده نه چندان دور خواهد شد.
تعلل در تکمیل کریدور کلاله ـ جلفا و تخصیص اعتبار اندک به این مسئله موجب شد که امروز شاهد فراهم شدن زیرساخت‌هایی اعم از تکمیل مرز ریلی، جاده‌ای و دیگر امکانات در طرف مقابل رود ارس در قالب کریدوری موسوم به زنگه‌زور باشیم.
ناگفته نباید بماند که با بی‌توجهی به کریدور کلاله ـ جلفا ما جایگاهی در منطقه نخواهیم داشت. در صورت استمرار وضعیت فعلی، باتوجه به اینکه کشورهای همسایه و دیگر کشورها خواهند توانست عبور و مرور خود را از کریدور زنگه‌زور (خاک ارمنستان) انجام دهند، نیازی به ورود به خاک ایران نخواهد بود.
با عدم تکمیل کریدور کلاله – جلفا انتظاری که از منطقه آزاد ارس به عنوان بازیگر نقش دبی مطرح می‌شود، محقق نخواهد شد. در تکمیل کریدور کلاله جلفا تعلل کرده‌ایم و از سوی دیگر روابط دیپلماتیک خود را به سختی تعریف کرده‌ایم و بیشتر نگاه امنیتی در این منطقه حاکم بوده است. به جای استفاده از فرصت و موقعیتی که از نظر تجاری فراهم بود، تعلل کردیم و جمهوری آذربایجان با مشارکت ترکیه، دست به اقداماتی زده که در آینده امکان به وجود آمدن چالش برای ما متصور است.
کریدور ترانزیتی ارس که از جلفا تا کلاله امتداد می‌یابد، یکی از پروژه‌های راهبردی جمهوری اسلامی ایران در حوزه حمل‌ونقل و تجارت بین‌المللی است که هدف آن اتصال ایران به بازارهای اروپا، آسیای میانه و تکمیل گذرگاه شرق به غرب (کریدور میانی) است. این مسیر با ارتقای زیرساخت‌های جاده‌ای و مرزی می‌تواند به یکی از شریان‌های اصلی ترانزیت کالا و مسافر در منطقه تبدیل شود.
با وجود پیشرفت ۲۰ درصدی پروژه و تخصیص اعتبارات قابل توجه، کارشناسان و نمایندگان مجلس بر ضرورت تسریع در احداث پایانه مرزی کلاله و پل آغبند، فعال‌سازی کریدور ریلی ارس و همچنین هماهنگی بیشتر دیپلماتیک با جمهوری آذربایجان تأکید دارند. این در حالی است که طی سال‌های گذشته، کم‌توجهی به این محور و رویکرد امنیتی حاکم، فرصت‌های توسعه‌ای را کاهش داده و زمینه پیشروی رقبای منطقه‌ای از جمله کریدور زنگه‌زور را فراهم کرده است.
در صورت بی‌توجهی بیشتر، ایران ممکن است جایگاه ترانزیتی خود را در منطقه از دست داده و فرصت ایفای نقش مؤثر منطقه آزاد ارس به‌عنوان یک قطب تجاری مهم نیز از دست برود. این پروژه نه‌تنها یک مسیر ارتباطی بلکه بخشی از پازل ژئوپلیتیکی و اقتصادی ایران در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی محسوب می‌شود که نیازمند تصمیم‌گیری فوری، بودجه‌ریزی منسجم و تعامل منطقه‌ای هوشمندانه است.
انتهای پیام/
- نویسنده: تسنیم tasnimnews
