دقایقی پس از انفجار بندر شهید رجایی در استان هرمزگان، رسانه‌های امریکایی،اسرائیلی و روسی رویکردهای رسانه ای متفاوتی در مواجه با این حادثه اتخاذ کردند که غالبا با مذاکرات ایران و آمریکا مرتبط است.چرا باید به سرعت در رسانه‌های رسمی راهبرد رسانه‌ای واحدی برای بازتاب به دنیا طراحی شود؟
به گزارش اقتصاد آنلاین و به نقل از خبر آنلاین، انفجار مهیب در بندر شهید رجایی بندرعباس، یکی از مهم‌ترین رویداد‌های اخیر کشورمان است که توجه رسانه‌های بین‌المللی را جلب کرده است. این حادثه در شرایطی حساس و همزمان با دور سوم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در مسقط رخ داد. اخبار ساعات اخیر نشان‌دهنده رویکردهای متفاوت رسانه‌های آمریکایی، اسرائیلی و روسی در تحلیل دلیل این انفجار است.
چه اینکه انفجار بندر شهید رجایی، که رسانه‌ها آن را «مهیب» توصیف کردند، در منطقه ویژه اقتصادی اسکله این بندر رخ داد و ستونی از دود غلیظ آسمان بندرعباس را پوشاند. مدیریت بحران هرمزگان ابتدا علت را انفجار کانتینر‌های دپوشده اعلام کرد، اما جزئیات رسمی محدود ماند. این حادثه، که با تشکیل «ابر قارچی» و خسارات گسترده به ساختمان‌های اداری همراه بود، گمانه‌زنی‌های متعددی را برانگیخت. همزمان با مذاکرات حساس ایران و آمریکا، که رسانه‌ها از «پیشرفت نسبی» آن خبر داده بودند، این انفجار به سرعت در رسانه‌های بین‌المللی بازتاب یافت. رسانه‌های آمریکایی، اسرائیلی و روسی، به دلیل نقش استراتژیک ایران در منطقه و روابط پرتنش با این کشورها، رویکردهای متفاوتی در تحلیل دلیل انفجار اتخاذ کردند.
رویکرد رسانه‌های آمریکایی
گمانه‌زنی درباره عوامل فنی و سهل‌انگاری
رسانه‌های آمریکایی، به‌ویژه «نیویورک تایمز» و «آسوشیتدپرس»، در پوشش انفجار بندر شهید رجایی بر عوامل فنی و احتمال سهل‌انگاری تمرکز کردند. «نیویورک تایمز» در ۲۶ آوریل گزارش داد که انفجار ناشی از ماده پرکلرات سدیم، یکی از ترکیبات اصلی سوخت جامد موشک‌های بالستیک بوده است. این گزارش ادعا کرد که جابه‌جایی نادرست این ماده عامل انفجار بود. «آسوشیتدپرس» نیز به نقل از شرکت امنیتی دریایی «امبری» گزارش داد که انفجار به دلیل «حمل نادرست محموله‌ای از سوخت جامد مورد استفاده در موشک‌های بالستیک» رخ داده است. این گزارش افزود که بندر در مارس ۲۰۲۵ محموله‌ای از پرکلرات سدیم دریافت کرده بود. این روایت که بر خطای انسانی یا نقص فنی تأکید دارد، در رسانه‌های آمریکایی برجسته شد. «وال‌استریت ژورنال» نیز این تحلیل را تقویت کرد و نوشت که انفجار می‌تواند نتیجه «ضعف در مدیریت مواد خطرناک» باشد، به‌ویژه با توجه به سابقه حوادث مشابه در ایران، مانند انفجار بندر بیروت در ۲۰۲۰. این رسانه‌ها از گمانه‌زنی درباره دخالت خارجی پرهیز کردند و بر عوامل داخلی تمرکز داشتند. این در حالیست که رضا طلایی‌نیک، سخنگوی وزارت دفاع اعلام کرده که در محل انفجار گسترده در بندر تجاری رجایی، «هیچ‌گونه محموله وارداتی یا صادراتی با کاربرد نظامی در محدوده آتش سوزی وجود نداشته و ندارد.»
ارتباط با برنامه موشکی ایران
رسانه‌های آمریکایی انفجار را به برنامه موشکی ایران مرتبط دانستند. «آسوشیتدپرس» انفجار را به فعالیت‌های نظامی ایران پیوند داد. این روایت با مذاکرات هسته‌ای کنونی در مسقط مرتبط شده است. «وال‌استریت ژورنال» نوشت که این حادثه می‌تواند فشار بر ایران را در مذاکرات افزایش دهد، زیرا «نقاط ضعف زیرساختی» را برجسته می‌کند. این رسانه‌ها از اتهام مستقیم به اسرائیل یا دیگر بازیگران خارجی خودداری کردند، اما با تأکید بر برنامه موشکی، زمینه را برای تحلیل‌های سیاسی فراهم ساختند.
محافظه‌کاری در اتهام‌زنی
رسانه‌های آمریکایی در مقایسه با گمانه‌زنی‌های داخلی ایران، رویکرد محافظه‌کارانه‌ای در اتهام‌زنی به دخالت خارجی اتخاذ کردند. «رویترز» در ۲۶ آوریل گزارش داد که «صد‌ها نفر» در انفجار مجروح شدند، اما از تحلیل دلیل حادثه پرهیز کرد و تنها به گزارش‌های رسمی کشورمان استناد نمود. این محافظه‌کاری ممکن است به دلیل حساسیت مذاکرات هسته‌ای باشد که «بی‌بی‌سی» از «پیشرفت نسبی» آن خبر داد. رسانه‌های آمریکایی با تمرکز بر عوامل فنی و برنامه موشکی، از تشدید تنش در آستانه مذاکرات اجتناب کردند، اما به‌طور غیرمستقیم ایران را به ضعف مدیریتی متهم ساختند.
رویکرد رسانه‌های اسرائیلی
اتهام به دخالت اسرائیل
رسانه‌های اسرائیلی، به‌ویژه «هاآرتص»، رویکردی محتاطانه، اما همراه با گمانه‌زنی درباره دخالت اسرائیل اتخاذ کردند. «هاآرتص» گزارش داد که انفجار بندر شهید رجایی بیش از ۴۰۰ مجروح برجای گذاشت، اما از تحلیل دلیل حادثه پرهیز کرد و تنها به گزارش‌های رسانه‌های کشورمان استناد نمود. با این حال، این رسانه به‌طور غیرمستقیم به سابقه عملیات اسرائیل علیه تأسیسات ایران اشاره کرد و نوشت: «انفجار در بندری استراتژیک مانند شهید رجایی، که مرکز تجارت و فعالیت‌های نظامی است، گمانه‌زنی‌هایی درباره دخالت خارجی ایجاد کرده است.» این گزارش به حوادث گذشته، مانند سرقت اسناد هسته‌ای از شورآباد (۲۰۱۸) و ترور شهید محسن فخری‌زاده (۲۰۲۰)، اشاره کرد، که اسرائیل متهم به انجام آنها بود. این اشاره غیرمستقیم، زمینه را برای گمانه‌زنی درباره دخالت اسرائیل فراهم کرد، بدون آنکه ادعای صریحی مطرح شود.
ارتباط با مذاکرات هسته‌ای
رسانه‌های اسرائیلی انفجار را در چارچوب مذاکرات هسته‌ای تحلیل کردند. «هاآرتص» نوشت که انفجار در زمان حساسی رخ داده، زیرا ایران و آمریکا در مسقط در حال مذاکره هستند. این رسانه به نقل از یک تحلیلگر امنیتی اسرائیلی ادعا کرد که «حوادث مشابه در گذشته مذاکرات را کند کرده‌اند»، و انفجار می‌تواند «پیامی به ایران» باشد. با این حال، اسرائیل رسماً هرگونه دخالت را رد کرد.
گمانه‌زنی محتاطانه
از سوی دیگر رسانه‌های اسرائیلی از اتهام صریح پرهیز کردند، اما با اشاره به سابقه عملیات مخفی، گمانه‌زنی‌ها را تقویت نمودند. «جروزالم پست» در ۲۶ آوریل گزارش مشابهی منتشر کرد و نوشت که انفجار «سؤالاتی درباره امنیت تأسیسات استراتژیک ایران» ایجاد کرده است. این رسانه به نقل از یک مقام سابق موساد ادعا کرد که «ایران در برابر حملات خارجی آسیب‌پذیر است»، اما شواهد مستقیمی ارائه نکرد. این رویکرد محتاطانه احتمالاً به دلیل مذاکرات هسته‌ای و فشار بین‌المللی برای کاهش تنش است، اما زمینه را برای تحلیل‌های بعدی باز گذاشت.
رویکرد رسانه‌های روسی
تمرکز بر عوامل داخلی و فنی
رسانه‌های روسی، مانند «اسپوتنیک» و «راشا تودی»، رویکردی مشابه رسانه‌های آمریکایی داشتند و بر عوامل داخلی و فنی تمرکز کردند. «اسپوتنیک» در ۲۶ آوریل گزارش داد که انفجار بندر شهید رجایی ناشی از «جابه‌جایی نادرست مواد شیمیایی» بوده و به نقل از منابع ایرانی، آن را به «سهل‌انگاری» نسبت داد. این رسانه به گزارش «خبرآنلاین» استناد کرد که ابر قارچی و رنگ نارنجی دود را نشانه حضور مواد شیمیایی مانند ترکیبات نیتروژن‌دار یا رزین‌ها دانست. «راشا تودی» نیز انفجار را «حادثه‌ای صنعتی» خواند و نوشت که ایران سابقه حوادث مشابه، مانند انفجار پالایشگاه تهران در ۲۰۲۱، دارد. این رسانه‌ها از گمانه‌زنی درباره دخالت خارجی پرهیز کردند و بر ضعف‌های زیرساختی ایران تأکید داشتند.
حمایت از موضع ایران
رسانه‌های روسی به‌طور غیرمستقیم از موضع ایران در مذاکرات هسته‌ای حمایت کردند. «اسپوتنیک» نوشت که انفجار در زمان حساسی رخ داده و می‌تواند «تلاشی برای تضعیف ایران در مذاکرات» باشد، اما این ادعا را به منابع غربی نسبت داد و شواهد مستقیمی ارائه نکرد. این رسانه به حمایت روسیه از مذاکرات مسقط اشاره کرد و نوشت که مسکو خواستار «حل دیپلماتیک» بحران هسته‌ای است. این رویکرد، که با حمایت چین از مذاکرات همراه بود، نشان‌دهنده تلاش روسیه برای تقویت موضع ایران در برابر فشار‌های غرب است.
پرهیز از اتهام‌زنی مستقیم
رسانه‌های روسی، مانند همتایان آمریکایی خود، از اتهام‌زنی مستقیم به اسرائیل یا دیگر بازیگران خارجی خودداری کردند. «راشا تودی» گزارش داد که انفجار «پیامد‌های زیست‌محیطی و بهداشتی» دارد و ایران باید تحقیقات جامعی انجام دهد، اما از تحلیل سیاسی پرهیز کرد. این محافظه‌کاری احتمالاً به دلیل روابط استراتژیک روسیه با ایران و تمایل به حفظ ثبات در مذاکرات هسته‌ای است.
محور رسانه‌های خارجی در بازتاب اخبار انفجار بندر شهید رجایی
محور اول: گمانه‌زنی درباره عوامل فنی و سهل‌انگاری
رسانه‌های آمریکایی و روسی بر عوامل فنی و سهل‌انگاری تمرکز داشتند. «نیویورک تایمز» و «آسوشیتدپرس» انفجار را به جابه‌جایی نادرست پرکلرات سدیم نسبت دادند و آن را نشانه ضعف مدیریتی دانستند. «وال‌استریت ژورنال» نیز این روایت را با اشاره به سابقه حوادث صنعتی در ایران تقویت کرد. رسانه‌های روسی، مانند «اسپوتنیک» و «راشا تودی»، با استناد به منابع ایرانی، انفجار را به مواد شیمیایی و سهل‌انگاری مرتبط دانستند. این محور که شواهد مستقیمی ارائه نکرد، ایران را به ضعف زیرساختی متهم کرد و از اتهام به دخالت خارجی پرهیز نمود.
محور دوم: اتهام به دخالت خارجی (اسرائیل)
رسانه‌های اسرائیلی رویکردی محتاطانه، اما همراه با گمانه‌زنی درباره دخالت اسرائیل اتخاذ کردند. «هاآرتص» و «جروزالم پست» با اشاره به سابقه عملیات مخفی اسرائیل، مانند ترور شهید فخری‌زاده، انفجار را «مشکوک» خواندند، اما شواهد مستقیمی ارائه نکردند. این گمانه‌زنی‌ها با تکذیب رسمی اسرائیل همراه بود. رسانه‌های آمریکایی و روسی از این محور دوری کردند و بر عوامل داخلی تمرکز داشتند، که نشان‌دهنده تفاوت در اهداف رسانه‌ای است.
محور سوم: ارتباط با مذاکرات هسته‌ای
رسانه‌های آمریکایی و اسرائیلی انفجار را در چارچوب مذاکرات هسته‌ای تحلیل کردند. «وال‌استریت ژورنال» نوشت که انفجار می‌تواند فشار بر ایران را در مذاکرات افزایش دهد، و «هاآرتص» آن را «پیامی به ایران» خواند. رسانه‌های روسی، در مقابل، انفجار را به‌طور غیرمستقیم به تلاش برای تضعیف ایران مرتبط دانستند، اما از اتهام صریح پرهیز کردند. این محور نشان‌دهنده تأثیر مذاکرات مسقط بر تحلیل رسانه‌ای انفجار است.
رسانه‌های امریکایی، اسرائیلی و روسی چه رویکرد رسانه‌ای داشتند؟
رسانه‌های آمریکایی با تمرکز بر عوامل فنی و برنامه موشکی، هدف فشار دیپلماتیک را در مذاکرات دنبال می‌کند. رسانه‌های اسرائیلی، با گمانه‌زنی محتاطانه درباره دخالت خود، سعی کردند بدون تشدید تنش، ایران را در موضع دفاعی قرار دهند. رسانه‌های روسی، با حمایت از ایران و پرهیز از اتهام‌زنی، موضع دیپلماتیک مسکو را تقویت کردند. این تفاوت‌ها ریشه در روابط سیاسی و اهداف استراتژیک هر کشور دارد.
انفجار بندر شهید رجایی در زمان حساسی رخ داد و می‌تواند بر مذاکرات تأثیر بگذارد. برخی ناظران سیاسی هشدار دادند که حوادث مشابه در گذشته، مانند ترور شهید فخری‌زاده، مذاکرات را کند کرده‌اند. با این حال، تکذیب دخالت اسرائیل و تمرکز رسانه‌های آمریکایی و روسی بر عوامل فنی، از تشدید تنش جلوگیری کرده است. در نتیجه حمایت عمان و عراق از مذاکرات، که «بی‌بی‌سی» آن را تأیید کرد، می‌تواند اثرات منفی انفجار را کاهش دهد.
تفاوت رویکردهای رسانه‌ای نشان‌دهنده اهداف استراتژیک متفاوت هر کشور است: آمریکا فشار دیپلماتیک، اسرائیل گمانه‌زنی محتاطانه، و روسیه حمایت از ایران. با وجود شایعات، تکذیب دخالت اسرائیل و تمرکز بر عوامل داخلی، از تشدید تنش جلوگیری کرده است. کارشناسان می‌گویند ایران با ارائه روایت شفاف و همکاری بین‌المللی می‌تواند اثرات منفی این حادثه را در مذاکرات کاهش دهد تا بتواند روایت خود را غالب کند.
- نویسنده: اقتصاد آنلاین
