دولت در شرایطی تصمیم به آزادسازی واردات گازوییل برای تامین سوخت نیروگاه ها گرفته که هیچ اقدامی برای مقابله با قاچاق آن نکرده است. برخی از احتمال لابی مافیای سوخت مایع در اجرای این تصمیم سخن می گویند.
بازار، گروه آب و انرژی: بر اساس مصوبه شورای اقتصادی وزارت نفت مکلف به واردات گازوییل برای تامین سوخت نیروگاهی شده است. این تصمیم در شرایطی گرفته شده که آمارهای موجود نشان می دهد که ذخایر سوخت نیروگاهی نصف مدت مشابه سال گذشته بوده و محدودیت های تامین برق سراسر کشور را فراگرفته است. از طرفی هم میزان تولید و مصرف گازوییل هم در کشور با هم خوانی ندارد و کشور دچار کسری شدیدی در این حوزه است. آنگونه که آمارها نشان می دهد متوسط تولید گازوییل در کشور حدود ۱۰۵ میلیون لیتر در روز است در حالیکه آنچه عرضه می شود چیزی حدود ۱۱۰ میلیون لیتر است. البته نباید فراموش کرد که میزان عرضه به معنای میزان تقاضای داخل کشور نیست. چرا که برآوردهای موجود حاکی از این است که چیزی بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون لیتر گازوییل به خارج از مرزهای ایران قاچاق می شود.
واردات گازوییل به بهانه کاهش قطعی های برق تنها ظاهر قضیه است. نگرانی من این است که تصمیم دولت برای آزادسازی واردات گازوییل برای جبران کمبود سوخت در حمل و نقل جاده ای باشد
اما هاشم اورعی می گوید که واردات گازوییل به بهانه کاهش قطعی های برق تنها ظاهر قضیه است. این کارشناس انرژی در گفتگو با بازار می گوید که نگرانی من این است که تصمیم دولت برای آزادسازی واردات گازوییل برای جبران کمبود سوخت در حمل و نقل جاده ای باشد.
او در ادامه سخنان خود اضافه کرد: اگر دولت اعلام کند که می خواهد برای تامین سوخت کامیون دارها و حمل و نقل جاده ای گازوییل وارد کند یک امتیاز منفی برای او به حساب می آید. اما وقتی می گوید که برای کاهش خاموشی ها و تامین برق صنایع و کشاورزی و بخش خانگی این تصمیم را گرفته به نوعی از بار منفی آن کم می کند. به عبارت دیگر حدس من این است که دولت کمبود سوخت بخش جاده ای خود زیر کمبود برق پنهان کرده است.
او که مخالف هر گونه شوک درمانی است می گوید: حدود ۱۰ سال است که قیمت گازوییل در کشور ما ثابت مانده و حالا امروز به یکباره می خواهیم قیمت این کالا را ۱۵۰ برابر کنیم. این تصمیم ها بر اساس کدام منطق اقتصادی گرفته می شود؟
به گفته این کارشناس انرژی، ما چیزی تحت عنوان حکمرانی انرژی نداریم و این مساله باعث شده که به بن بست در تامین انرژی مورد نیاز خود برسیم. این در حالی است که همه کشورها برنامه‌هایشان را در قالب برنامه‌های ۱۰ ساله و ۲۰ ساله تدوین می‌کنند و نامش را سیاست انرژی می‌گذارند. کار حکمران انرژی تدوین سیاست انرژی است.
نیروگاه به ازای گاز یارانه ای که دریافت می کنند هر کیلو وات ساعت برق خود ۱۵۰ الی ۲۰۰ تومان به توانیر عرضه می کرد. اما اگر قرار باشد گازوییل مورد نیازشان را به قیمت غیر یارانه ای خریداری کنند، هزینه تامین هر لیتر آن با هزینه های حمل و نقل به حدود ۵۰ هزار تومان می رسد. با این اوصاف نیروگاه دارها باید هر کیلووات ساعت برق را حدود ۳هزار تومان عرضه کنند
قیمت هر کیلو وات ساعت برق به ۳ هزار تومام می رسد؟
مسولین توانیر هم مدام دلیل خاموشی ها را کسری گاز و عدم تامین به موقع گازوییل مورد نیاز نیروگاه در نیمه نخست امسال می دانند. حالا دولت قصد دارد که کسری گازوییل کشور را از محل واردات تامین کند تا شاید اینگونه جلوی خاموشی های بیشتر را بگیرد. اما مساله اینجاست که تا کنون هیچ گونه شفاف سازی درباره نحوه واردات و قیمت توزیعی آن صورت نرفته است.
اورعی در اینباره می گوید: در حال حاضر نیروگاه به ازای گاز یارانه ای که دریافت می کنند برق را به قیمت های پایین (هر کیلو وات ساعت ۱۵۰ الی ۲۰۰ تومان) به توانیر عرضه می کرد. اما اگر قرار باشد نیروگاه ها خود گازوییل مورد نیازشان را به قیمت غیر یارانه ای وارد یا خریداری کنند، هزینه تامین هر لیتر آن با هزینه های حمل و نقل به حدود ۵۰ هزار تومان می رسد. با این اوصاف نیروگاه دارها برای اینکه از فعالیت خود سودی بکنند باید هر کیلووات ساعت برق را حدود ۳هزار تومان عرضه کنند.
این کارشناس انرژی ادامه داد: البته ممکن است دولت اعلام کند که نیروگاه های خصوصی که سوخت خود را به قیمت غیر یارانه ای دریافت کرده اند، برق خود را در بورس انرژی عرضه کنند یا آن را به صنایع با قیمت آزاد بفروشند. در این حالت نیروگاه های دولتی وظیفه تامین برق بخش های یارانه ای همچون بخش خانگی یا کشاورزی را بر عهده خواهند داشت. اما در این روش هم یک چالش وجود دارد و آن این است که در حال حاضر حدود ۶۰ درصد نیروگاه های کشور در اختیار بخش خصوصی بوده و ۴۰ درصد متعلق به دولت است. به عبارت دیگر نیروگاه های دولتی به تنهایی قادر به تامین نیاز برق بخش خانگی که امکان افزایش قیمت برای آنها وجود ندارد، نیستند.
اگر فرض را بر این بگذاریم که دولت خود گازوییل را با قیمت آزاد ۶۰ الی ۷۰ سنت به ازای هر لیتر وارد کند اما نیروگاه ها همچنان گازوییل را به قیمت یارانه ای دریافت کنند. در این حالت می توان ادعا کرد که دولت نسخه ای برای حل معضل کمبود برق پیچیده است که در نهایت به توسعه و تشویق قاچاق سوخت در کشور منجر خواهد شد
پای مافیای سوخت مایع در میان است؟
او ادامه داد: اما اگر فرض را بر این بگذاریم که دولت خود گازوییل را با قیمت آزاد ۶۰ الی ۷۰ سنت به ازای هر لیتر وارد کند اما نیروگاه ها همچنان گازوییل را به قیمت یارانه ای دریافت کنند. در این حالت می توان ادعا کرد که دولت نسخه ای برای حل معضل کمبود برق پیچیده است که در نهایت به توسعه و تشویق قاچاق سوخت در کشور منجر خواهد شد.
اورعی معتقد است که اگر توزیع گازوییل وارداتی هم به صورت یارانه ای ادامه پیدا کرد می توان نسبت به نفوذ و قدرت مافیای سوخت مایع و قدرت قاچاقچیان این حوزه اطمینان پیدا کرد.
تعلل ۱۰ ساله در اجرای سپهتن و سیپاد
بر اساس آماری که کرامت ویس مدیر عامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران اعلام کرده مصرف گازوییل در حمل و نقل جاده ای حدود ۱۰ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته است. با این اوصاف روزانه چیزی حدود ۶۵ میلیون لیتر از این سوخت در بخش غیر نیروگاهی مصرف می شود. بسیاری از کارشناسان دلیل رشد مصرف گازوییل را افزایش قاچاق می دانند. در این میان تعلل ۱۰ ساله شرکت پخش فرآورده های نفتی در اجرای طرح هایی سپهتن و سیپاد هم نیز به وضعیت موجود دامن زده است.
هاشم اورعی کارشناس انرژی با اشاره به اختلاف قیمت بالای سوخت در ایران با کشورهای همسایه، می گوید که قیمت گازوییل درکشوری همچون افغانستان ۱۷۰ برابر ایران بوده و قاچاق آن توجیه بالایی دارد.
جالب است که بدانید در همین بازار ایران هم هر لیتر گازوییل آزاد به قیمت ۸ الی ۱۲ هزار تومان به صورت قاچاقی عرضه می شود این در حالی است که قیمت مصوب آن تنها ۳۰۰ تومان است.
- نویسنده: تحلیل بازار
