منطقه سیستان در شمال استان سیستان و بلوچستان، به‌عنوان یکی از کانون‌های تمدنی فلات ایران، گنجینه‌هایی از آثار باستانی بی‌نظیر را در خود جای داده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از زابل، منطقه سیستان در شمال استان سیستان و بلوچستان، به‌عنوان یکی از کانون‌های تمدنی فلات ایران، گنجینه‌هایی از آثار باستانی بی‌نظیر را در خود جای داده است. این منطقه که روزگاری بخشی از تمدن درخشان «آریا» بود، امروز با محوطه‌هایی مانند شهر سوخته، آسبادهای سیستان و دهانه غلامان، روایتی شگفت‌انگیز از پیشینه چندین هزارساله ایران را روایت می‌کند.
«شهر سوخته»؛ شهری که زمان را شکست
شهر سوخته، واقع در ۵۶ کیلومتری زابل، با قدمتی بیش از ۵۲۰۰ سال، یکی از پیشرفته‌ترین شهرهای عصر برنز محسوب می‌شود. این محوطه که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده، به دلیل کشف یافته‌های منحصر به فردی مانند «چشم مصنوعی»، «نخستین انیمیشن جهان» روی سفال و جراحی جمجمه، جهان را حیرت‌زده کرده است.
جامعه پیشرفته در قلب کویر
مطالعات باستانشناسی نشان می‌دهد ساکنان شهر سوخته در صنایعی مانند پارچه‌بافی، سنگ‌تراشی و فلزکاری مهارت داشتند. شبکه آبرسانی پیچیده، سیستم مدیریت پسماند و تجارت با مناطق دوردستی چون بین‌النهرین و هند، از این شهر به عنوان یک قطب اقتصادی-فرهنگی در هزاره سوم پیش از میلاد یاد می‌کند.
آسبادهای سیستان؛ مهندسی بادهای ۱۲۰ روزه
آسبادهای سیستان، قدیمی‌ترین آسیاب‌های بادی جهان، نماد همزیستی انسان با طبیعت خشن هستند. این سازه‌های خشتی هوشمندانه، با بهره‌گیری از بادهای موسمی ۱۲۰ روزه، نه تنها برای آرد کردن گندم، بلکه برای مدیریت آب و کشاورزی در منطقه‌ای کمباران استفاده می‌شدند. ثبت جهانی این آسبادها در یونسکو، اهمیت آنها را جهانی کرد.
معماری پایدار در دل طوفان‌ها
ساختار آسبادها با پره‌های عمودی و دهانه‌های تنظیم شونده، نشان دهنده درک عمیق مهندسی سیستانی‌ها از نیروی باد است. این فناوری بعدها الهامبخش ساخت آسیاب‌های بادی در خاورمیانه و حتی اروپا شد و امروز به عنوان نمادی از نوآوری ایرانیان در استفاده از انرژی‌های پاک شناخته می‌شود.
دهانه غلامان؛ شهری از روزگار هخامنشیان
در ۴۲ کیلومتری زابل، محوطه باستانی «دهانه غلامان» قرار دارد که بقایای شهری هخامنشی با معماری منحصربه‌فرد است. کشف الواح گلی، معابد آتش و سیستم اداری پیشرفته، از این مکان به عنوان مرکز مدیریت شرق امپراتوری هخامنشی یاد می‌کند.
کوه خواجه و قلعه رستم؛ یادگاران اساطیر
کوه خواجه، تنها عارضه طبیعی دشت سیستان، با آثاری از دوره اشکانی و ساسانی، میزبان نقاشی‌های دیواری بی‌نظیری از زندگی درباری است. در نزدیکی آن، «قلعه رستم» با معماری ساسانی، پیوندی ناگسستنی با اسطورههای ملی ایران دارد.
چالش‌های حفاظت؛ از خشکسالی تا حفاری‌های غیرمجاز
باوجود اهمیت جهانی این آثار، عوامل طبیعی مانند خشکسالی، طوفان‌های شن و رطوبت، همراه با حفاری‌های غیرقانونی، بقای این گنجینه‌ها را تهدید می‌کند.
سیستان با جاذبه‌های چندلایه تاریخی خود، پتانسیل تبدیل به قطب گردشگری بین‌المللی را دارد. ایجاد زیرساخت‌های اقامتی، معرفی جاذبه‌ها از طریق رسانه‌ها و آموزش جوامع محلی می‌تواند این منطقه را به نمادی از هویت ملی و اقتصادی پایدار تبدیل کند.
سفر رسانه‌ای به دل جاذبه‌های شگفت‌انگیز سیستان
در راستای معرفی هرچه بیشتر جاذبه‌های کم‌نظیر گردشگری سیستان، تور یک روزه توسط اداره کل میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان با حضور معاونت حقوق عامه دادستانی و اصحاب رسانه استان برگزار شد.
محمدهادی طهرانی مقدم، مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان در جریان این تور با اشاره به وظایف ستاد هماهنگی خدمات سفر در ایام نوروز، گفت: یکی از وظایف اصلی ما، معرفی بناها، آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری استان به مسافران و گردشگران است.
وی با تاکید بر اهمیت نقش رسانه‌ها در معرفی جاذبه‌های گردشگری استان، افزود: همراهی اصحاب رسانه می‌تواند در معرفی هرچه بهتر جاذبه‌های گردشگری استان به هموطنان موثر باشد.
ابوالفضل احمدزاده، سرپرست معاونت حقوق عامه دادستانی زاهدان نیز در پی بازدید از مناطق میراث فرهنگی سیستان، بر اهمیت حفاظت از ارزش‌های فرهنگی اشاره کرد و گفت: در پی دستور قضائی واصله از دادستان محترم مرکز استان، با هدف صیانت از میراث فرهنگی و صنایع دستی منطقه سیستان، بازدیدی از این منطقه به عمل آوردیم.
وی در این بازدید بر ضرورت حفاظت و نگهداری از این میراث‌های فرهنگی تأکید و خاطرنشان کرد: دستگاه قضائی استان به نتیجه‌ای قطعی رسیده است که صیانت از تک‌تک این میراث‌ها جزو اهداف عالیه این نهاد به شمار می‌رود.
سرپرست معاونت حقوق عامه دادستانی زاهدان به اهمیت همکاری ادارات مرتبط با حوزه میراث فرهنگی اشاره کرد و افزود: ما به شدت از ادارات متولی در این زمینه حمایت می‌کنیم و انتظار داریم که آنها نیز در راستای حفاظت و صیانت از این میراث‌ها، همراهی لازم را داشته باشند.
احمدزاده ضمن تأکید بر مسئولیت مشترک همگان در این عرصه، اضافه کرد: این همکاری‌ها برای حفظ هویت فرهنگی و همچنین ارتقاء ارزش‌های اقتصادی ناشی از صنایع دستی به‌ویژه در منطقه سیستان حیاتی است.
وی همچنین به ارزیابی وضعیت کنونی میراث فرهنگی منطقه اشاره و از نهادهای مرتبط خواست تا در راستای احیای صنایع دستی و ترویج سنت‌های فرهنگی به‌صورت فعال و مؤثر عمل کنند.
سرپرست معاونت حقوق عامه دادستانی زاهدان تاکید کرد: دستگاه قضایی استان با تمامی امکانات و حمایت‌های خود در کنار این نهادها خواهد بود و به‌هیچ عنوان کوتاهی در این زمینه را نخواهد پذیرفت.
تپه «پیرزال» محوطه تاریخی شاخص از عصر مفرغ
جواد علایی مقدم، سرپرست کاوش تپه تاریخی «پیرزال» گفت: ما با یک محوطه بسیار شاخص از عصر مفرغ مواجه هستیم که اهمیت ویژه‌ای برای تاریخ و فرهنگ منطقه سیستان دارد.
وی با تاکید بر تعداد زیاد محوطه‌های باستانی در سیستان تصریح کرد: این منطقه دارای هزار و ۶۷۲ محوطه باستانی است که با حمایت‌ها و پیگیری‌های سازمان میراث فرهنگی، گسترش مطالعات باستانشناسی در این مناطق به طرز قابل توجهی افزایش یافته است.
سرپرست کاوش تپه تاریخی پیرزال همچنین به محدودیت‌هایی که بر سر راه مطالعات این‌چنینی وجود دارد، اشاره کرد و افزود: هرچند تعداد حفاری‌ها رو به افزایش است، اما هنوز آثار و مستندات جمع‌آوری‌شده نسبت به حجم اطلاعات و آثار موجود بسیار کمتر است.
علایی مقدم با اشاره بر فعالیت‌های انجام‌شده در این منطقه اضافه کرد: کار در تپه پیرزال تا کنون به فصل سوم رسید و در محوطه‌های اغماری نزدیک به ۲۰ فصل و در شهر سوخته نزدیک به ۴۰ تا ۵۰ فصل حفاری و پژوهش انجام شده است.
وی بیان کرد: اگر تمامی فصل‌های تخصصی باستانشناسی انجام‌شده در سیستان را کنار هم جمع کنیم، به رقم نزدیک به ۷۰ تا ۸۰ فصل خواهیم رسید و این پروژه‌ها به‌غیراز بررسی‌های گسترده‌ای هستند که با مجوز میراث فرهنگی و تحت نظارت این سازمان به‌صورت تیمی انجام می‌شوند.
آینده میراث سیستان؛ از حفاظت تا معرفی جهانی
آثار باستانی سیستان نه‌تنها میراث ایران، بلکه متعلق به تمام بشریت است. ادامه کاوش‌های باستانشناسی، دیجیتال‌سازی آثار و همکاری‌های علمی بین‌المللی می‌تواند پرده از رازهای بیشتری بردارد. این میراث کهنسال، پیام‌آور صلح و گفت‌وگوی تمدنهاست و حفاظت از آن، وظیفه‌ای تاریخی برای نسل امروز است.
.
انتهای پیام/
- نویسنده: تسنیم tasnimnews
