در شرایطی که بحران‌های زیست‌محیطی، تغییرات اقلیمی و فشار‌های فزاینده بر منابع طبیعی، آینده اقتصادی و اجتماعی کشورها را تهدید می‌کنند، نگاه توسعه‌محور دیگر کفایت نمی‌کند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، آنچه امروز بیش از هر زمان ضرورت دارد، گذار به توسعه پایدار است؛ توسعه‌ای که سه ضلع کلیدی آن یعنی رشد اقتصادی، عدالت اجتماعی و حفاظت از محیط‌زیست به شکلی متوازن تقویت شوند.
برای کشوری مانند ایران که بخش کشاورزی آن به‌طور مستقیم با منابع حیاتی، چون آب، خاک، هوا و تنوع زیستی در ارتباط است، این گذار نه تنها ضرورتی ملی، بلکه ضامن امنیت غذایی، تاب‌آوری اکوسیستم‌ها و بقای سکونت‌گاه‌های انسانی محسوب می‌شود.
در این میان، فناوری‌هایی، چون هوش مصنوعی می‌توانند به ابزار‌هایی کلیدی در خدمت پایداری سرزمین و کارآمدی نظام تولید بدل شوند.
در این راستا یک کارشناس حوزه کشاورزی در گفتوگو با خبرگزاری تسنیم از شیراز، به هوش مصنوعی و توسعه پایدار در کشاورزی به عنوان راهبردی در حفظ منابع طبیعی پرداخت.
زهرا نبی‌پور، منابع طبیعی در هر نظام توسعه‌محور را محوری مهم تلقی کرد که باید سرمایه‌های بین‌نسلی آن مورد صیانت قرار گیرند.
وی با ابراز تأسف از اینکه شواهد آماری و میدانی از فرسایش شدید منابع پایه در کشور حکایت دارند، کاهش بی‌سابقه منابع آبی تجدیدپذیر و افت سفره‌های زیرزمینی در بیش از ۳۰۰ دشت کشور، فرسایش خاک در حدود ۲ میلیارد تن در سال، یکی از بالاترین نرخ‌ها در جهان، تخریب گسترده پوشش گیاهی، نابودی مراتع و گسترش بیابان‌زایی و افزایش آلاینده‌های کشاورزی و آلودگی منابع آب سطحی و زیرزمینی را حاصل فرسایش منابع پایه عنوان کرد.
به گفته این کارشناس حوزه کشاورزی، این شرایط به‌روشنی نشان می‌دهد که اگر الگو‌های بهره‌برداری از منابع طبیعی اصلاح نشوند و نگرش مصرف‌محور کنار گذاشته نشود، هیچ برنامه‌ای حتی با اهداف خیرخواهانه هم پایدار نخواهد ماند.
نبی‌پور ادامه داد: در چارچوب توسعه پایدار، کشاورزی باید علاوه بر تولید غذا، نقش مؤثری در حفظ منابع طبیعی، تقویت تاب‌آوری روستاها، کاهش آلودگی‌ها و ارتقاء کیفیت زندگی ایفا کند.
وی تأکید کرد که این نوع کشاورزی مستلزم برنامه‌ریزی علمی، استفاده از فناوری‌های نوین، مشارکت بهره‌برداران، و حمایت سیاست‌گذاران است. در این مسیر، هوش مصنوعی یکی از ابزار‌های مؤثر و تحول‌آفرین به‌شمار می‌رود.
نقش هوش مصنوعی در تقویت کشاورزی پایدار
کارشناس حوزه کشاورزی به توانایی هوش مصنوعی (AI) به‌عنوان یکی از فناوری‌های نوظهور هم اشاره و بیان کرد: هوش مصنوعی توانایی دارد تا با تحلیل داده‌ها، الگو‌های پیچیده تولید و مصرف را شناسایی کرده و راهکارهای دقیق، سریع و علمی برای افزایش بهره‌وری و کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی ارائه دهد.
نبی‌پور به برخی کاربرد‌های کلیدی هوش مصنوعی در راستای توسعه پایدار کشاورزی هم اشاره و مدیریت بهینه منابع آبی، پایش و پیشگیری از آفات و بیماری‌ها، پیش‌بینی تولید و شرایط اقلیمی و پایش منابع طبیعی و پوشش گیاهی را از جمله این کاربر‌ها برشمرد.
وی تصریح کرد: با وجود ظرفیت‌های علمی کشور در زمینه فناوری‌های نوین، بهره‌گیری گسترده و مؤثر از هوش مصنوعی در کشاورزی و منابع طبیعی، هنوز با چالش‌هایی جدی مواجه است.
چالش‌های استفاده از هوش مصنوعی در کشاورزی
این کارشناس حوزه کشاورزی؛ نبود بانک‌های جامع داده برای منابع آب، خاک، محصولات و سامانه‌های کشاورزی، ضعف در زیرساخت‌های فناوری اطلاعات در مناطق روستایی، کمبود سیاست‌های حمایتی برای کشاورزی دیجیتال، ناآشنایی بخشی از کارشناسان و بهره‌برداران با فناوری‌های نو و فقدان تعامل مؤثر میان دانشگاه، دولت و بخش خصوصی در طراحی راه‌حل‌های بومی را از چالش‌های استفاده از هوش مصنوعی در کشاورزی و منابع طبیعی عنوان کرد.
نبی‌پور البته راهکار‌هایی را برای رفع این چالش‌ها پیشنهاد داد که تدوین نقشه راه ملی کشاورزی هوشمند با محوریت پایداری منابع طبیعی، سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های ارتباطی و فناوری اطلاعات در روستاها و مناطق کشاورزی، راه‌اندازی بانک‌های داده کشاورزی، خاک و منابع آب با دسترسی عمومی و قابل تحلیل، افزایش آموزش و ترویج در زمینه فناوری‌های نو، به‌ویژه برای بهره‌برداران و کارشناسان فنی، حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان در تولید سامانه‌های بومی‌سازی‌شده هوش مصنوعی در کشاورزی و ایجاد شبکه همکاری میان دانشگاه‌ها، نهاد‌های اجرایی و بخش خصوصی برای اجرای پروژه‌های کاربردی از جمله آنهاست.
وی خاطرنشان کرد: در مسیر توسعه پایدار، کشاورزی هوشمند نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت برای نجات منابع طبیعی، تضمین امنیت غذایی و حفظ سرزمین است.
گزارش می‌افزاید؛ بهره‌گیری از فناوری‌های نوینی همچون هوش مصنوعی، می‌تواند با کاهش مصرف منابع، افزایش بهره‌وری، و مدیریت هوشمند اکوسیستم‌ها، نقش تعیین‌کننده‌ای در حفظ پایداری سرزمین ایفا کند.
اکنون نیز زمان آن رسیده که به‌جای تکرار الگو‌های پرهزینه گذشته، با نگاهی آینده‌نگر، دانش‌محور و فناورانه، الگویی بومی برای کشاورزی پایدار و تاب‌آور طراحی و اجرایی شود.
انتهای پیام/۴۲۴٫
- نویسنده: تسنیم tasnimnews
