بدون تردید، راهکارهای کنونی برای حل مشکل ناترازی بنزین، راهکارهای غیرقیمتی هستند که می‌توان آنها را به سه دسته کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت تقسیم کرد. در خصوص اصلاح قیمت بنزین، پیشنهاد می‌شود دولت به قانون بودجه ۱۴۰۴ توجه کند. موضوع ناترازی بنزین که این روزها مورد بحث مسئولان و کارشناسان قرار دارد، به یکی از چالش‌های اساسی کشور تبدیل شده است. از یک سو، هر ساله یک تا ۱٫۵ میلیون خودروی عمدتاً پرمصرف به ناوگان حمل‌ونقل کشور اضافه می‌شود و مصرف سالانه بیش از ۸ درصد افزایش می‌یابد. از سوی دیگر، با عدم افزایش ظرفیت تولید، ناترازی بین تولید و مصرف هر سال بیشتر می‌شود.
بر اساس گزارشی که وزیر نفت به مجلس شورای اسلامی ارائه کرده، متوسط تولید روزانه بنزین در تیرماه امسال به ۱۱۴ میلیون لیتر و متوسط مصرف روزانه آن به ۱۲۰ میلیون لیتر رسیده است. اگرچه ناترازی بنزین در تیرماه به ۶ میلیون لیتر در روز کاهش یافته، اما در زمان‌های اوج مصرف سالانه، مانند سفرهای نوروزی و تابستانی، این ناترازی می‌تواند به بیش از ۲۰ میلیون لیتر در روز افزایش یابد. برای جبران این فاصله، در سال‌های اخیر از ظرفیت تولید واحدهای پتروشیمی بهره‌برداری شده و همچنین به واردات بنزین روی آورده‌ایم.
رئیس جمهور و معاون وی نیز در اظهارات متعددی، از تأمین بنزین با دلار و خرید بنزین ۴۰ هزار تومانی و فروش ارزان آن به مردم گلایه کرده‌اند که این گلایه‌ها به واردات بنزین بازمی‌گردد.
اگرچه وزیر نفت در ماه نخست فعالیت خود از عدم وجود برنامه‌ای برای افزایش قیمت بنزین خبر داده اما اظهارات و انتقادات متوالی رئیس جمهوری و معاون وی از قیمت بنزین، این شائبه را ایجاد کرده که ممکن است دولت برای کاهش کسری بودجه در تأمین بنزین وارداتی و اصلاح روند مصرف، دست به افزایش قیمت بنزین بزند.
با این وجود، این سوال، که “باید با معضل بنزین چه کرد؟” از سوالات اصلی ارکان تصمیم‌گیر و حتی مردم عادی است که تلاش شده در این گزارش، به آن پاسخی کارشناسی و اجرایی داده شود.
با قیمت بنزین چه کنیم؟
منطقا قیمت هر کالا می‌تواند در نحوه استفاده از آن و دقت در مدیریت مصرف آن موثر باشد و در شرایطی که کشور با تورم دو رقمی مواجه است، به‌طور سالانه افزایش قیمت تمامی کالاها، انتظاری منطقی است. حال اگر جلوی افزایش قیمت کالایی گرفته شود اما تورم مهار نشود، فنر قیمتی آن کالا فشرده‌تر شده و دولت‌ها برای کاهش فشردگی این فنر، دست به افزایش ناگهانی و جهش‌وار آن هر چندسال یک بار می‌زنند.
راهکار اصلی هر دولتی مهار تورم است، اما در شرایط فعلی، بازگشت قیمت‌گذاری سالانه بنزین مشابه آنچه در دهه‌های گذشته مرسوم بود، به‌طوری که در قوانین بودجه سنواتی نرخ بنزین و سایر فرآورده‌های نفتی بر اساس نرخ تورم برای سال آینده مشخص شود راهکاری درست است؛ از اینرو دیگر شاهد فشردگی فنر قیمتی آن که به تصمیم‌گیری‌های عجیبی چون آبان ۹۸ بینجامد، نخواهیم بود.
در مورد شرایط سال جاری نیز بهتر است دولت، طبق سخنان رئیس جمهوری که بر مسأله همراهی مردم در هر تصمیم مهم، تأکید کرده‌اند؛ اصلاح نرخ بنزین را به قانون بودجه ۱۴۰۴ موکول کند و سال به‌سال نرخ‌ها بر اساس نرخ تورم و بررسی کارشناسی در کمیسیون‌های تخصصی مجلس، اصلاح شوند.
راهکارهای غیرقیمتی، کلید حل معضل بنزین است
بدون شک راهکارهای فعلی رفع معضل ناترازی بنزین، راهکارهای غیرقیمتی است که می‌توان این راهکارها را به سه دسته کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت تقسیم‌بندی کرد.
در راهکارهای کوتاه مدت که در سال جاری می‌توان از آن نتیجه گرفت و در شش‌ماهه دوم سال، ناترازی فعلی بنزین را مدیریت کرد، بحث استفاده از ظرفیت CNG برای متنوع سازی سبد بخش حمل‌و نقل و انتقال بخشی از تقاضای بنزین به سبد CNG در اولویت است.
توسعه CNG برای رفع ناترازی فعلی بنزین کافی است
هم‌اکنون بین ۲۱ تا ۲۳ میلیون مترمکعب CNG در روز در کشور به‌مصرف می‌رسد و به همین اندازه ظرفیت افزایش سهم CNG در سبد حمل‌و نقل سبک کشور، با زیرساخت‌های فعلی وجود دارد. بنابراین برای رفع ناترازی ۲۰ میلیون لیتری بنزین، تنها راهکار توسعه CNG می‌تواند در کوتاه‌مدت با سیاست‌گذاری درست و بدون هزینه‌سازی برای دولت، پاسخگو باشد.
با وجود جایگاه‌های مناسب عرضه CNG در کشور که نیمی از ظرفیت آنها خالی و قابل استفاده است، توسعه ناوگان خودروهای گازسوز باید مدنظر قرار گیرد که در این زمینه مصوبه سال ۹۸ شورای عالی اقتصاد، همچنان کارآیی دارد.
پایان بی‌مهری به پالایشگاه مهر خلیج فارس
همزمان با توسعه سهم CNG، تکمیل پالایشگاه مهرخلیج فارس و افزایش ۱۳ میلیون لیتری تولید بنزین تا پایان سال، می‌تواند آغازی بر ورود دوباره ایران به جمع کشورهای صادرکننده بنزین باشد. پالایشگاه مهرخلیج فارس هم‌اکنون با پیشرفت ۷۰درصدی در حال احداث است و طبق گفته فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء (ص)، در صورت همکاری دولت، می‌تواند تا پایان سال جاری به مدار بهره‌برداری وارد شود.
در راهکارهای میان‌مدت، نیاز به سیاست‌گذاری‌های جدی در زمینه توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی داریم؛ همچنین روند تولید خودروهای پرمصرف داخلی باید اصلاح شود و در واردات خودروهای کم‌مصرف به کشور باز شود که هر کدام تأثیر پررنگی در اصلاح الگوی مصرف بنزین در کشور دارند.
اگر خودروها با استاندارد بین‌المللی در کشور تولید می‌شد، مصرف بنزین به‌جای ۱۲۰ میلیون لیتر در روز، در حدود ۶۰ میلیون لیتر در روز بود و می‌توانستیم ۵۴ میلیون لیتر در روز صادرات داشته باشیم.
بحث اسقاط خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده، یک بحث مهم در راهبردهای میان‌مدت برای کاهش مصرف بنزین است که برای برنامه‌ریزی و آغاز اسقاط وسایل نقلیه فرسوده باید از همین امروز کار را آغاز کرد.
طبق آمار ستاد نوسازی سازمان حمل و نقل، بیش از ۲۱ میلیون خودروی سبک در کشور در حال تردد بوده که بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار خودرو، یعنی ۶.۲ درصد از این خودروها فرسوده هستند.
همچنین از تعداد ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار موتورسیکلت در حال تردد در کشور، ۱۱ میلیون و ۲۰۰ هزار موتورسیکلت فرسوده هستند که سهم بزرگی در مصرف افسارگسیخته بنزین و آلایندگی هوا دارند.
درواقع خودروهای فرسوده در روز ۴۶ میلیون لیتر بنزین و ۱۷.۵ میلیون لیتر گازوئیل را مصرف می‌کنند و در صورت جایگزینی این خودروها با خودروهای استاندارد حدود ۲۷ میلیون لیتر بنزین و ۹ میلیون لیتر در روز صرفه‌جویی گازوئیل صورت خواهد گرفت.
با در نظر گرفتن هر لیتر بنزین و گازوئیل برابر با نرخ ۷۰ سنت، سالانه ۹ میلیارد دلار خسارات ناشی از عدم اسقاط خودروهای فروسوده به کشور است و سالانه ۱۳ میلیارد لیتر بنزین را می‌بلعند.
با قاچاق فزآینده بنزین چه کنیم؟
همزمان با اجرای راهکارهای کوتاه‌مدت و میان‌مدت، مصرف افسارگسیخته بنزین کنترل شده و ناترازی به صفر متمایل خواهد شد؛ با شروع تولید پالایشگاه مهرخلیج فارس، می‌توان تجربه موفق پالایشگاه ستاره خلیج فارس و نقش آن در آغاز صادرات بنزین را تکرار کرد. به‌طوری که با شناسایی و هدایت تجار منطقه به بورس انرژی ایران و آغاز دوباره عرضه بنزین در بورس انرژی، رفته‌رفته از قاچاق فزاینده بنزین کاست و جایگزینی آن با صادرات رسمی بنزین را کلید زد.
این راهکار، در کنار مراقبت‌ها و دیگر طرح‌های جلوگیری از قاچاق سوخت، می‌تواند اثری مضاعف در کنترل قاچاق بنزین داشته باشد.
ساخت پتروپالایشگاه‌ها باید کلید بخورد
در راهکار بلندمدت با احداث واحدهای پتروپالایشگاهی، ضمن توجیه‌پذیر کردن ساخت واحدهای پالایشی از نظر اقتصادی، در مسیر کاهش خام‌فروشی و ارزش افزوده دادن به منابع نفتی کشور حرکت می‌کنیم. ساخت یک پتروپالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای زمانی ۴ یا ۵ ساله و هزینه‌های حدودا ۸ تا ۹ میلیارد دلاری به‌دنبال خواهد داشت. بدون شک افزایش ظرفیت تولید بنزین و سایر فرآورده های نفتی و پتروشیمی می‌تواند برای آینده کشور، ضمن تثبیت خودکفایی در این محصولات، جای پای ایران را در صادرات این محصولات، دسترسی به بازارهای جهانی و درآمدزایی پایدار محکم کند.
منبع:
تسنیم
- نویسنده: گسترش نیوز
