مدیر عامل سازمان بیمه سلامت ایران اظهار کرده است که عزم دولت بر بالا بردن سطح سلامت مردم است و از تشکیل پرونده جامع سلامت و افزایش اعتبار صندوق بیماران صعب العلاج به عنوان اقداماتی برای بهبود خدمات درمانی یاد کرده است.
در برنامه صف اول ۲۸ آذرماه، با موضوع آخرین وضعیت نسخه نویسی و نسخه الکترونیک پیچی در حضور آقای دکتر محمدمهدی ناصحی، مدیر عامل سازمان بیمه سلامت ایران، بررسی شد.
سوال: اوضاع و احوال تان خوب است؟
محمدمهدی ناصحی، مدیر عامل سازمان بیمه سلامت ایران: خدا را شکر، مشکلات منابع و اقتصادی همیشه وجود دارد، ولی سعی مان بر این است که مدیریت منابع شود تا انشاالله هم مردم از جهت محافظت مالی در حوزه‌های هزینه‌های سلامت مصون باشند و هم این که خدمت باکیفیت به عزیزان بیمه شده ما عرضه شود.
سوال: فکر می‌کنید چقدراین اتفاق افتاده است؟
ناصحی: سعی مان بر این است، ولی ما در بخش‌های دولتی، دولتی دانشگاهی مخصوصا، هم کیفیت خدمات ما خوب است از جهت علمی نمی‌گویم هتلینگ ما خیلی کیفیت دارد، ولی از جهت علمی مراکز دانشگاهی با حضور دانشمندان حوزه‌ی پزشکی و دست اندرکاران مثل عزیزان پرستار و سایر قشرهای که نقش دارند خدمت خوبی دارد عرضه میشود و همچنین در بخش دولتی محافظت مالی مناسبی را با بیمه‌های پایه داریم. در بخش‌های خصوصی ممکن است این یک مقدار فاصله داشته باشد بعضی وقت‌ها هم مردم مجبورند بخاطر شلوغی در بخش‌های دولتی به بخش‌های خصوصی مراجعه کنند الزاما انتخاب ممکن است نباشد آنجا ما ضعف داریم که قبول می‌کنیم این ضعف وجود دارد و باید خرید خدمت مناسبی شود در بیمه‌ها و این مستلزم این است که منابع ما کافی باشد تا بتوانیم خدمت مناسبی را بخریم، منابعی که در اختیار داریم سعی مان بر نظارت، مدیریت منابع است که بتوانیم اینها را سوق بدهیم به بیشترین خدمت ممکن است در بخش‌هایی ضعف داشته باشیم و این ضعف‌ها را هم قبول داریم.
سوال: این ارزیابی است که خودتان از خودتان دارید یا فکر می‌کنید مردم هم به همین میزان راضی هستند از خدماتی که در بخش دولتی انجام میشود؟
ناصحی: ما خودمان هم از کل خدمات راضی نیستیم.
سوال: این که فرمودید مثلا به لحاظ علمی کیفیت خوبی در بیمارستان‌های دولتی عرضه میشود.
ناصحی: قطعا بازخوردی که ما داریم بر اساس نظارت و پایشی که انجام میدهیم خدمات در بخش‌های داخلی، جراحی و سایر اموری که در بخش‌های دانشگاهی انجام میشود واقعا خدماتی است که مناسب است ممکن است در نحوه‌ی عرضه کمی ضعف داشته باشیم در مراکزمان، ولی قطعا کارهای علمی دارد انجام میشود، خطای پزشکی و موارد دیگر هم ممکن است در حوزه‌های پزشکی باشد، ولی در مجموع ارزیابی و پایش ما از خدماتی که در دانشگاه‌ها عرضه میشود، ارزیابی مثبتی است و نگاه مردم ممکن است نگاه ما نباشد، ظاهر را می‌بینند، نحوه‌ی تعامل را می‌بینند، تعداد نیروی انسانی که باید در بخش‌ها باشد، اعم از پرستار، کادر‌های دیگر اینها را ما ضعف داریم، نتوانستیم یعنی باید حمایت جدی از وزارت بهداشت شود در این امر، در امر پرستاری، در امر نیروی انسانی متخصص که اینها یک مقدار در بخش‌های دولتی ممکن است ضعف داشته باشیم.
سوال: در بخش دولتی مثلا حجم پرونده‌های پزشکی با شکایت‌هایی که میشود که عمدتا ناشی از خطای پزشکی است، افزایش داشته؟ کاهشی بوده؟ یا تفاوتی نکرده است؟
ناصحی: ما خیلی این آمار‌ها را نداریم و مطمئنا نظام پزشکی و یا پزشکی قانونی این آمار‌ها را دارد.
سوال: اطلاعی هم ندارید که چطور است؟
ناصحی: نه بررسی خطای پزشکی کار ما نیست. آمار دقیقی نداریم
سوال: پس از کجا می‌دانید که خطای پزشکی کمتر است در بخش دولتی یا ..
ناصحی: به طور کلی در بخش‌های دولتی این خدمات با توجه به ویژگی‌هایی که وجود دارد در این بخش‌ها و پرونده‌هایی که ما بررسی می‌کنیم تعداد فوتی که نسبت به سال‌های قبل است، تعداد عوارضی که وجود دارد این‌هایی که ما باید دوباره پوشش بدهیم آنها روند افزایشی نداشته است نسبت به قبل، حتی خیلی از این مراکز در شهر‌های دورافتاده در این دولت و در این دوره‌ی وزارت افتتاح شده، این کار بزرگی شده مثلا ناباروری وجود نداشت خیلی جا‌ها، الان همه دانشگاه‌ها مراکز ناباروری دارند، اتاق عمل‌ها توسعه پیدا کرد، بیمارستان‌های مجهز و مدرن در کنار این که توجه به بهداشت هم وجود دارد در دولت و وزارت بهداشت، اینها سرجمع شان به نفع این است که ما پسرفت نداریم در عرضه خدمات و رو به پیشرفت هستیم و خوشبختانه با امکانات به روز و نیرو‌های متعهد و متخصصی که در حوزه‌ی پزشکی داریم، این را باید حفظ هم بکنیم، این ارزش‌های مهمی که در نیروی انسانی متخصص ما وجود دارد نباید دلسرد باشند و دلسرد بشوند از حالا همه جوره از نحوه‌ی عرضه خدمت یا مشکلاتی که برایشان پیش می‌آید، درآمدهایشان که اینها نگاه این را نداشته باشند که عرضه خدمت را از مناطق محروم کم کنند.
سوال: راجع به نسخه الکترونیک می‌خواهیم صحبت کنیم و این که سازمان بیمه سلامت چقدر توانسته با اجرای نسخه الکترونیک به پرونده‌ی الکترونیک سلامت دست پیدا کند و این بستر را فراهم کند؟
ناصحی: نسخه الکترونیک گام اصلی و مهمی است برای الکترونیکی کردن نظام عرضه خدمت در حوزه‌ی سلامت، سخت‌ترین کار هم است، چون باید به روز باشد و آنلاین یا برخط باشد که مردم وقتی ویزیت می‌شوند بلافاصله بتوانند خدمات بگیرند بعضی از خدمات پزشکی هستند که ممکن است این خدمت عرضه شودو به صورت تاخیری دریافت شود، ولی این جا قطعا گرفتن دارو، خدمات دیگر بلافاصله معمولا انجام میشود و باید همیشه سامانه‌ها آماده باشند این قدم برداشته شده چه ما، چه سازمان تامین اجتماعی و تا حدی بیمه پایه نیرو‌های مسلح این کار را انجام داده است حالا تا چه حدی به پرونده الکترونیک نزدیک شدیم سامانه ما این قابلیت را دارد.
برنامه جامعی برای تشکیل پرونده پزشکی برای همه بیماران آماده شده است
ناصحی: و الان هم عرض می‌کنم که ما می‌توانیم خدماتی که مربوط به حوزه‌ی پزشکی است وارد همین سامانه کنیم، مسئول پرونده‌ی سلامت پرونده‌ی پزشکی بیمه‌ها نیستند، به نحوی که اشاره شده حتما باید در قانون با محوریت وزارت بهداشت انجام شود، ولی قابلیت سامانه این است و به این سمت رفتیم یعنی این کار سخت را انجام دادیم الان هم حوزه‌ی فناوری وزارت بهداشت با همکاری بیمه‌ها دارد این کار را انجام می‌دهد، بسترهایش را فراهم کرد یک سامانه‌ی جامعی را طراحی کرده که قطعا اقای دکتر مظهری و همکاران شان اگر در برنامه‌ها بیایند با جزئیات این را توضیح خواهند داد.
طبق قانون باید وزارت بهداشت اطلاعات بیماران را در برنامه ای جامع ثبت کند
ناصحی: برنامه این قدر وسیع و گسترده است قطعا زمان می‌برد که ما هم به آنها متصل بشویم ما جداگانه این بستر را فراهم کردیم که به طور جدا یک پرونده‌ی پزشکی برای بیماران و بیمه شدگان خودمان داشته باشیم، ولی جداگانه کار کردن ممکن است اختلالی را در جمع بندی نتایج داشته باشیم و یا هر بیمه‌ای بخواهد این کار را انجام بدهد خیلی مناسب نیست. این کار، چون طبق قانون هم باید وزارت بهداشت انجام بدهد این کار صورت خواهد گرفت ما آمادگی این را داشتیم و داریم و اعلام هم کردیم و در قانون هم آمده اگر وزارت بهداشت انجام نداد بیمه‌ها انجام بدهند.
سوال: الان تاخیر نداشتند؟
ناصحی: دارند انجام می‌دهند. کار وسیعی را در این دوره شروع کردند.
سوال: اطلاع دارید چند درصد پیشرفت داشته است؟
ناصحی: درصدش را نمی‌دانم، ولی می‌دانم برنامه بسیار جامع و کاملی است برنامه کاملی است که همه حوزه‌های سلامت را دارد صرفا حوزه پرونده‌ی پزشکی صرف نسخه و ویزیت یا پرونده بیمارستانی نیست حتی سلامت اجتماعی هم در آن نهفته شده است، سلامت محیط کار در آن نهفته شده، مثلا ساختمانی است با این ویژگی که چه ویژگی‌هایی داشته باشد همه اینها بعنوان نکاتی که باید در سلامت فردی و خانواده لحاظ شود در این برنامه گنجانده شده است.
سوال: زمان بندی هم الان نمی‌شود عرضه کرد؟
ناصحی: چون خودم مسئول برنامه نیستم نمی‌توانم قطعا دوستان می‌توانند این زمان بندی را بگویند.
سوال: ولی آن بخش که به شما مربوط است ، شما آمادگی کامل دارید؟
ناصحی: کاملا آنها آماده است و متصل میشود به سامانه‌ی اصلی وزارت بهداشت برای پرونده پزشکی.
سوال: و به این صورت است که هر پزشکی در هر جایی که دسترسی داشته باشد فردی که مراجعه کند می‌تواند یک گزارش کامل سلامت از او داشته باشد؟
ناصحی: بله کاملا با اجازه بیمه‌ها، با یک کد کاملا میشود.
سوال: یعنی کد در اختیار بیمار است؟
ناصحی: بله و در اختیار پزشک قرار می‌دهد و یا موسسه‌ای که می‌خواهد کار پزشکی را انجام بدهد آنجا می‌توانند دسترسی پیدا کنند به محتویات پرونده.
سوال: از نظر مالی هم اجرای این نسخه الکترونیکی که به صورت کامل و پرونده سلامت الکترونیک است صرفه جویی به دنبال خواهد داشت؟
ناصحی: بیشتر در بحث سلامت فردی است، مطمئنا اینها مؤلفه‌هایی است که تاثیر دارد در مدیریت منابع و هزینه‌ها، مطمئنا فردی اگر آزمایشی را انجام داده اگر یک تصویربرداری را گرفته چند روز قبل، در پرونده اش باشد و گویا باشد، با مراجعه به مرکز بعدی دوباره درخواست نخواهد شد و اینها جزئیات است و کلیات این است که فرد از هر جهت می‌تواند یک پرونده کاملی داشته باشد و رصد شود مخصوصا وقتی پروژه سلامت خانواده به پزشکی خانواده و نظام ارجاع کامل شود مطمئنا پزشک اصلی که کنار خانواده است، آن پزشک رصد می‌کند سلامتی فرد را، هر جایی که، هر مشکلی پیش آمد مثلا دیابت، فشار خون یا حتی در حوزه‌های دیگری که فرد ممکن است دچار مشکل شود این پزشک خانواده که کنار فرد باشد، زودتر از این می‌تواند این هشدار را بدهد که شما در این زمینه فعلا مثلا آزمایش قند شما کنترل نیست باید این کار‌ها را انجام دهید از جهت ورزش، تغذیه و موضوعات دیگر که این بیماری به تاخیر بیفتد یا این که قبل از ایجاد بیماری کاری کنیم که مبتلا نشود فرد، این سلامت اجتماعی را با تشویق و تبلیغ ورزش، یا خودمراقبتی این کار‌ها را انجام بدهیم.
بیمه سلامت در صدد پیشگیری از بیماری و به عقب انداختن عوارض بیماری است
ناصحی: این حوزه هم در بیمه سلامت خوشبختانه در کنار معاونت بهداشتی وزارت بهداشت بعنوان معاونت پیشگیری شکل گرفته که ما هم صرفا حوزه‌ی درمان را در بیمه‌ها نداشته باشیم و نگاهی به پیشگیری اولیه و پیشگیری سطح چهارم که هر دو یک نمونه‌ای از پیشگیری متعالی هستند که فرد و جامعه را مصون می‌کنند از این که مبتلا بشوند از این که دچار هزینه‌های هنگفت بشوند از این که یک بیماری ناتوان کننده مثل نارسایی کلیه پیدا کنند و فرد مجبور باشد یا پیوند کلیه کند یا مسائل دیگر، جلوی آنها گرفته شود یا به تاخیر بیفتد این کار‌هایی است که میشود در بیمه‌ها هم انجام بگیرد.
سوال: می‌دانم در حوزه مسئولیت شما نیست بعنوان شخصی که مطلع هستید از مسائل سوال می‌کنم، سالهاست که ما داریم راجع به نظام ارجاع، پزشک خانواده صحبت می‌کنیم، هر وقت هم پیگیری می‌کنیم می‌گویند دارد انجام میشود، ولی وقتی هم سوال می‌کنیم که مثلا تا کی؟ باز زمانی اعلام نمی‌کنند مثل همین پرونده‌ی سلامت الکترونیک می‌گویند دارد انجام میشود کی؟ نمی‌دانیم، ولی دارد انجام میشود و دائم در حال اجراست و به سرانجام هم نمی‌رسد، مشکل چیست؟
ناصحی: نظام ارجاع را شاید من حدود ۱۲ سال قبل که رئیس دانشگاه مازندران بودم آنجا نظام ارجاع و پزشک خانواده را با فارس که آقای دکتر ایمانیه بودند این دو استان را در کنار دوستان مان و بیمه‌ها راه اندازی کردیم، آنجا سطح یک آن اجرا شد، بخاطر نگاهی که دولت بعدی داشت در بحث ساماندهی نظام سلامت، متوقف شد. در آن مرحله و در همان سطح باقی ماند همین که فرمودید، نظام ارجاع کار ساده‌ای نیست و خیلی هم دنبال رضایتمندی در نظام ارجاع نیستند اگر بروید در ان اچ اس انگلیس مریض ممکن است زمان انتظارش چند ماه طول بکشد یک خدمت مثلا پزشکی تشخیصی درمانی را بگیرد، مگر اورژانسی باشد، این فرهنگ ما، این طوری نیست.
در حال حاضر طرح سلامت خانواده در روستاها اجرایی شده است
ناصحی: باید بستر کم کم فراهم شود الان سلامت خانواده در ۵۹ شهر به صورت اولیه شروع شده، با گرفتن مراقب بهداشت و مراحلی که باید می‌رفتند توسعه پیدا کرده، تعداد شهر‌ها بیشتر شده و امیدواریم که کامل در سطح کشور توسعه پیدا کند هر چند دارند در روستاها این کار را انجام می‌دهند در روستاها الان پزشک خانواده و نظام ارجاع برای ارجاع به بخش‌های دولتی مدت‌ها است که انجام میشود و ۲۰ میلیون روستایی که تحت پوشش ما هستند جمع شان شاید به بیش از ۲۸ میلیون نفر برسد، الان دارند از نظام ارجاع روستایی استفاده می‌کنند، ولی جامعیت باید داشته باشد و سطح دو و سه هم درگیر باشد یعنی بیمارستان‌ها، سطوح تخصصی و فوق تخصصی و آن سابقه که داده میشود به پزشک اولیه و پزشک خانواده آنها همه باید در پرونده پزشکی فرد ثبت شود وگرنه اطلاعاتی که فراوان است و منضبط نباشد شاید خیلی هم به درد فرد نخورد، الان این را سوق دادند در این دولت و شخص آقای وزیر تاکید زیادی بر اجرا و استمرار این کار دارند امیدواریم که این طرح به طور جامع در مناطق شهری هم کنار روستاها انجام شود.
سوال: یا در همین نسخه الکترونیک باز بسیاری از شهر‌ها یا استان‌ها هنوز نسخه کاغذی دست مردم می‌دهند و همچنان کامل اجرا نشده به ویژه در استان‌های بزرگ این چالش وجود دارد.
ناصحی: بله نکته‌ای که وجود دارد تهران، برخی از مراکز استان‌ها و سطوحی که فوق تخصصی هست و پزشکانی که شاید بیمار زیادی دارند و شاید شرایطی دارند که خیلی به این مسائل الکترونیک آشنا نیستند، یا نمی‌خواهند خودشان را درگیر کنند، هنوز نسخه کاغذی می‌نویسند، این ظلم به مردم است وقتی که شرایطی ایجاد شده، نسخه الکترونیک میشود با یک نسخه در سراسر کشور شما دارو را بگیرید، یک نسخه میشود یک دارو را یک داروخانه بگیرید اگر نداشت داروی دیگر را جای دیگر بگیرید یا خدمات دیگر پاراکلینیک آن هم منضبط شود آماری دست پزشک باشد آماری دست موسساتی که طرف قرارداد هستند و نظام تولیت سلامت باشد مطمئنا کمک می‌کند، الان در تهران یک درصدی از پزشکان هنوز قرارداد با بیمه ندارند.
سوال: این درصدی که می‌فرمایید چقدر هستند؟
ناصحی: این را آمارش را ما دقیق، چون کل مطب‌ها در اختیار ما نیست نداریم
سوال: آمار کلی پزشکان را که دارید
ناصحی: نه پزشکانی در بخش‌های دولتی مستقر هستند که مطب جداگانه ندارند ممکن است نصف پزشکان در موسسات دولتی خصوصی به صورت سرجمع در کلینیک باشند، به نام کلینیک نسخ شان می‌آید یا در بیمارستان‌ها حتی دستیاران و دستیاران تخصصی، فوق تخصصی آنها حتی مهرشان برای سامانه الکترونیک تعریف نشده آن استاد مربوط می‌نویسد پس اینها هم در آنها نهفته است این که می‌گوییم ما ۲۰ هزار مطب را تحت پوشش داریم و با آنها قرارداد داریم این نیست که ما نزدیک بیش از ۲۰۰ هزار نظام پزشکی در کشور داریم، بعضی‌ها در بخش دولتی هستند که اینها آمارشان تفکیک شده نیست و سرجمع این آمار حساب میشود و در موسسات پراکنده هستند.
سوال: و قبول دارید که شما وعده داده بودید که این سامانه‌ها زودتر یکپارچه شود؟
ناصحی: سامانه نسخه را که ما در نسخه بیمه سلامت این قابلیت را گذاشتیم که بیمه‌ی دیگر پایه هم در نسخه ما بنویسد، ولی از سمت ما یکطرفه بود هنوز بیمه‌های دیگر آمادگی لازم را ندارند و اعلام نکردند. یا این که حتی اعلام کردیم شما هم بستری فراهم کنید، ما در بستر نسخه‌ی شما می‌توانیم نسخه بنویسیم که یک فرد دیگر یا پزشک یک سامانه داشته باشد.
سوال: آنها هم اعلام نکردند؟
ناصحی: بله اعلام نکردند و نیامدند، البته سامانه‌های واسط یا شرکت‌های دانش بنیانی که آمدند و به تعداد زیاد بیش از صد شرکت هستند الان آنها اجرا کردند یعنی نرم افزار‌های مختلف آمده در بازار در حوزه پزشکی و نسخه الکترونیک که از آن طریق کاملا میشود نوشت.
سوال: یکپارچه نیست؟
ناصحی: یکپارچه است مثلا نسخه ما هم در آن سامانه نوشته میشود و نسخه تامین اجتماعی هم نوشته میشود.
سوال:مشکل آنها چیست که در سامانه‌ی شما نمی‌آیند؟
ناصحی: معذوراتی از جهت کدینگ ممکن است داشته باشند بالاخره سازمان‌های بزرگی هستند از جهت بیمه‌ای، یک تعصبی به آمار خودشان دارند.
سوال: بله احساس می‌کنم شاید اقتدارشان تحت الشعاع قرار بگیرد اصلا چه معنی دارد که مثلا تامین اجتماعی بیاید در سامانه شما؛ کسر شان میشود.
ناصحی: ممکن است این نگاه‌ها باشد، ولی شاید مشکلات دیگری باشد.
سوال: وضعیت مان در صندوق صعب العلاج چطور است؟
ناصحی: صندوق صعب العلاج یک صندوق امیدبخش برای مردم است، برای بیماری‌هایی که واقعا پرهزینه هستند، بیماری‌هایی که مزمن هست و فرد باید مدت طولانی با این بیماری زندگی کند، مطمئنا هم در این شرایط هزینه‌هایی که این بیماری‌ها دارند واقعا هزینه‌های کمرشکنی است، یک بیمار سرطانی برای مراحل درمانی مطمئنا با مشکلاتی مواجه میشود تاکید شخص ریاست محترم جمهوری بر حمایت از این صندوق است اعتبارات آن اعتبارات خوبی همان سال اول بود ۵ هزار میلیارد تومان را در کمبود اعتبارات گذاشتند امسال به ۷ هزار و درخواست ما برای سال آینده با توجه به این که الان بیماران نشان دار شدند حداقل دو هزار بیمار نشان دار شده در سامانه مان داریم که فراگیر هست چه بیمه سلامت و چه تامین اجتماعی، تازه افراد دارند با اطلاع رسانی که از رسانه ملی میشود و جای تشکر دارد و از کانال‌های مختلف مطلع می‌شوند که این صندوق می‌تواند این خدمات را بدهد از این جهت مطمئن باشید که بار این صندوق بیشتر خواهد شد و نیاز مردم هم واقعا زیاد است، پیشنهاد ما بر رقم حداقل دو برابری این صندوق است که اعتبار آن بیشتر شود اگر نشود واقعا دچار چالش هستیم.
سوال: الان چقدر اعتبار است؟
ناصحی: الان ۷ هزار میلیارد تومان است پیش بینی ما این است که ۱۸ هزار میلیارد تومان داده شود، ولی حداقل این است که دوبرابر امسال این اعتبارات داده شود.
سوال: الان در بودجه است؟
ناصحی: بله ۷ هزار میلیارد گذاشتند، ولی ۱۴۰۳ هنوز جزئیات بودجه بسته نشده است. قطعا نگاه مجلس و نگاه دولت، سازمان برنامه به این خدمات ارزشمند است و مطمئنیم آنها کمک می‌کنند ، بیماری‌های مختلفی را ما گرفتیم قبلا ۵ تا بیماری بودند که بیماری خاص بودند، الان شده ۱۰۷ بیماری، حتی بعضی از بیماری‌هایی که واقعا تکلیف شان معلوم نیست در سامانه‌ها نیامده، ما کمیته‌های استانی داریم با عنوان کمیته بیماران خاص صعب العلاج آنجا هستند نماینده بیمه‌ها، نماینده دانشگاه‌ها، حتی از نماینده‌های محترم مجلس آنجا نماینده دارند، استانداری استان است که نظارت کاملی به نحوه‌ی هزینه‌ی این صندوق شود آنجا می‌توانند بعضی از بیمارانی که هنوز وارد این صندوق نشدند هم بعنوان خارج شمول در آنجا خدمات درمانی شان را که انجام دادند با عرضه فاکتور مبالغ را دریافت کنند.
ناصحی: این بیماری‌ها بسته‌های مختلف دارد ۴ هزار بسته خدمتی برای اینها تا الان نوشته شده تعداد زیادی است مثلا برای اوتیسم ما غیر از دارو و بحث‌های درمانی اولیه خدمات توانبخشی را به طور کامل بسته اش را آوردیم، در بخش خصوصی به چه صورت است در بخش دولتی به چه صورت؟ بیماری سرطان انواع مختلف در این سامانه آمده و درصدی که ما پوشش میدهیم عمدتا اینها در بخش‌های دولتی رایگان هستند خدماتی که برای سرطان انجام میدهیم چه رادیو تراپی و موارد اینچنینی، دارو‌ها خیلی است، پوشش دارویی ما نسبت به بیمه پایه افزایش پیدا کرده، تعداد زیادی داروهای مربوط به سرطان، مربوط به دیابت، فشار خون حتی، هر کدام نزدیک ۱۶ و ۲۰ تا داروی قلبی و دیابتیک تحت پوشش این صندوق قرار گرفت که حتی بیمه پایه نداشته داروهای جدیدی بودند که در شورای عالی بیمه هم بحث نشد کامل، ولی ضرورت داشت با ابلاغیه‌ای که از وزارت بهداشت و معاونت درمان گرفتیم اولویت دادیم به این بیماری‌ها که انشالله درمان آنها موثر باشد و عوارض آن کم باشد.
این نگاهی که به صندوق وجود دارد نگاه مثبتی در کشور است و آثار آن را هم داریم می‌بینیم استان‌های مختلف را پایش می‌کنیم و می‌بینیم که تعداد زیادی از بیماران آن‌هایی که هزینه‌های مختلف داشتند الان سرطان‌ها، بیماری‌های قلبی عروقی، بیماری‌های سکته قلبی، ام اس، اس ام‌ای، بیماری‌های در این زمینه و بیماری‌هایی که واقعا قبلا هزینه هایش را افراد و خانواده‌ها قادر نبودند پرداخت کنند الان هم عرض نمی‌کنم که کامل شده است.
سوال: این صندوق چند درصد هزینه‌ها را پوشش می‌دهد؟
ناصحی: خیلی از آنها را در بخش‌های دولتی صد در صد.
سوال: یعنی رایگان تقریبا
ناصحی: بله در بخش دولتی، خیلی از آنها مثل دارو‌ها را تا ۹۰ درصد پوشش دادیم، بعضی از دارو‌هایی مثل داروی هپاتیت سی را تا صد در صد پوشش دادیم داروی اس ام‌ای را تا صد در صد پوشش داده شده، ام اس تا حد زیادی حتی این اختلاف قیمتی هم که ایجاد شد ما سعی کردیم که آن اختلاف قیمت را هم به نحوی پوشش بدهیم که چند میلیونی حداقل این اختلاف قیمت برای فردی که به طور دائم دارد از این دارو استفاده می‌کند سعی مان بوده، ولی الان نواقص باز وجود دارد سعی مان بر این بوده که با گروه‌های علمی و انجمن‌های مربوط بنشینیم نیازها را بگیریم، ما حداقل باید ۴۷ انجمن حمایتی یا سازمان‌های مردم نهاد که در این زمینه دارند کار می‌کنند فعال کنیم. من شخصا با آنها نشستم موارد را از آنها گرفتیم و این بسته هایمان را اصلاح کردیم و روز به روز داریم این مشکلات را کمتر می‌کنیم برای بیماران.
سوال: بیماری هست الان که صعب العلاج باشد و هنوز در فهرست شما نیامده باشد؟
ناصحی: در فهرست ما عمده آنها هستند، ولی بعضی از آنها ممکن است خدمت شان کاملا وارد سامانه‌ها نشده، و یا بعضی از دارو‌ها هست که در فارماکوپه کشور وجود ندارد و داروهای جدیدی آمده، پزشکی می‌نویسد مثلا باید از کشور دیگری تهیه کنند اینها مشکلاتی را برای مردم ایجاد می‌کند ما هم اختیار قانونی نداریم که آن دارو‌ها را پوشش بدهیم، اینها داروهای کم قیمتی هم نیستند یک دوره درمانی میشود ۵۰۰ میلیون تومان یا ۴۵۰ میلیون تومان، اینها نه توان دولت است و نه این که واقعا لازم است بعضی از این دارو‌ها که هنوز نیامده، نسخه شود و مردم داروهای مشابهی که وجود دارد و می‌تواند موثر باشد استفاده کنند.
اصل باید بر پیشگیری از بیماری باشد
ناصحی: آن‌هایی که اجتناب ناپذیر است که تشخیص پزشک است و یا نیاز بیمار است آنها باید به نحوی با حضور خیرین و سازمان‌های مردم نهاد، انجام شود و کمک کنند در کنار دولت ودر این صندوق باشند که ما بتوانیم آنها هم که لازم هستند تهیه کنیم، ما نمی‌خواهیم نیاز القایی یا مسیر اشتباهی را برای این صندوق ترسیم کنیم مطمئنا هر چه در این چاه ویل درمان بریزید پر نمی‌شود اصل و اساس ما بر پیشگیری باید باشد و این صندوق در این شرایط باید کنار مردم باشد.
سوال: و هر کس با هر بیمه پایه‌ای می‌تواند عضو این صندوق باشد و از خدمات بیمه‌ای آن استفاده کند؟
ناصحی: بله خوشبختانه بیمه تامین اجتماعی هم اطلاعات بیمارانش را وارد سامانه بیمه سلامت کرده است.
سوال: این جا آمدند در سامانه؟
ناصحی: بله این جا یکپارچه شده است این جا بیماری پرهزینه است و نیاز مردم است قطعا سازمان تامین اجتماعی سازمانی است که گستردگی آن در کشور زیاد است افراد شهر‌ها را بیشتر بیمه شده‌ی تامین اجتماعی می‌دانیم ما روستاها و مناطق خاص را بیشتر پوشش دادیم شاید آنجا ۹۰ درصد، ولی شهر‌ها ۶۰ درصد حداقل تامین است و بیمه ما ۴۰ درصداست این است که تامین اجتماعی هم وظیفه مهمی دارد و آنها هم کارهای مهمی را انجام می‌دهند خدمات به بیماران شان بعضی جا‌ها هم حتی از ما هم بهتر است و این است که ما باید همه با هم هماهنگ شویم و این که مثلا بیمه نیرو‌های مسلح کار خوبی کرده اختیاراتی داشتند، بیمه پایه شان را با بیمه تکمیلی که دارند ادغام کردند، الان آنها پرداخت از جیب بیمه شدگان شان کمتر از دو تا بیمه‌ی سلامت و تامین اجتماعی است، ما هم اگر آن اعتبار را داشته باشیم و بتوانیم قدمی برداریم مطمئن باشید که بیمه‌ی سلامت و تامین هم می‌توانند محافظت مالی بیشتری داشته باشند.
سوال: الان اگر کسی بخواهد از خدمات صندوق استفاده کند باید به کجا مراجعه کند و به چه صورت است؟
ناصحی: این سوال مهمی است که شاید خیلی از مردم عزیزمان اطلاع ندارند این را هم دانشگاه‌های علوم پزشکی معاونت درمان، هم بیمه‌های سلامت استان‌ها و هم این که سامانه شهروندی، در سامانه شهروندی ما که جستجو کنند سامانه شهروندی بیمه سلامت، می‌توانند وارد لینک مربوط به بیماران خاص بشوند و آنجا ثبت نام کنند وقتی ثبت نام شدند مراحل به آنها گفته میشود به چه صورت است یا بارگذاری مدارک را داشته باشند مطمئنا از طرف سازمان ارتباط برقرار میشود، سطح سنجی میشود، پرونده شان در مراحل کاری پرداخت قرار می‌گیرد و یا این که نشان دار می‌شوند اصل این است که بیمار نشان دار شود در سامانه، مثلا یک بیمار اوتیسمی باید توسط پزشک یا توسط موسسه‌ی خاص و یا توسط بیمه سلامت یا تامین اجتماعی و یا معاونت درمان وزارتخانه نشان دار شود وقتی نشان دار شد دیگر خدمات را الکترونیک می‌گیرد و نیاز نیست خیلی از این خدمات را حتی مبلغی پرداخت کند و بعد فاکتورش را بیاورد از ما دریافت کند.
سوال: این نکته‌ای که پیش از این هم صحبت کردیم راجع به سامانه‌ها واقعا نکته عجیبی است که مثلا دو تا سازمان دولتی که دارند خدمت سلامت به مردم عرضه می‌دهند و سامانه‌های مجزایی دارند نمی‌دانم این چه بحثی است که مثلا حیثیت آن سازمان زیر سوال می‌رود یا بحث‌های کسر شان است که اگر در سامانه‌های یکدیگر بخواهند وارد بشوند مهم این است که ما بتوانیم خدمت مناسب به مردم عرضه کنیم و از این بحث‌ها عبور کنیم اینها واقعا جایی ندارد در کشور ما که بخواهیم راجع به عرضه خدمت به مردم فکر کنیم که مثلا حیثیت ما و رعایت شانیت سازمان ما این هست که مستقل عمل کنیم و در سامانه‌ی سازمان دیگری وارد نشویم. مهم این است که مردم خدمت درست دریافت کنند این دیگر باید واقعا از ذهنیت مدیرانی که دراین حوزه‌ها فعالیت می‌کنند خارج شود.
ناصحی: بخشی هم مربوط به اختلاف کدینگ‌ها است و باید اصلاح شود.
سوال: دیدیم زوج‌هایی که درگیر ناباروری هستندنیاز به حمایت‌های بیمه‌ای بیشتری دارند و آنجا کار مشکلی داریم.
ناصحی: ما سعی مان بوده که تعداد مراکزی که خدمت ناباروری عرضه می‌کنند بیشتر کنیم، خودمان رفتیم دنبال این مراکز که بیایند قرارداد ببندند الان تعداد مراکز اختصاصی و سایر مراکزی که خدمات ناباروری می‌دهند ۲۰۵ تا از این مراکز که عمده‌ی آنها هستند با ما قرارداد دارند، ولی بعضی از مراکز حتی مراکز عمومی غیر دولتی هم با توجه به هزینه‌هایی که در بخش ناباروری دارد حاضر نیستند با این تعرفه‌هایی که ما پوشش میدهیم قرارداد ببندند.ما ۹۰ درصد تعرفه‌ی عمومی غیر دولتی را در بخش غیردولتی پوشش میدهیم. در بخش دولتی هم که ۹۰ درصد هزینه‌ها را پوشش میدهیم از این جهت در بخش دولتی تقریبا مشکلی نداریم و مردم با کمترین هزینه خدمت را می‌گیرند، گسترده هم شده، در دانشگاه علوم پزشکی سراسر کشور، مخصوصا در سال اخیر، آن کسی که بخش خصوصی می‌رود این مابه التفاوت را باید بدهد ما می‌گوییم تعرفه عمومی غیر دولتی، با تعرفه خصوصی نزدیک سه و نیم برابر، سه برابر اختلاف دارد، این از جیب مردم می‌رود و این را نه منابع سازمان‌های بیمه پایه دارند و نه اجازه قانونی داریم که بیش از آن را پرداخت کنیم از این جهت مردم بعضی وقت‌ها مجبورند چون مراکز دولتی کافی نیست برای این امر، بروند بخش خصوصی و آن مابه التفاوت اینها را در این زمینه اذیت می‌کند و مشکل ایجاد می‌کند. الان ما ۵۷ هزار زوج نابارور را نشاندار کردیم خدمت دادیم نزدیک ۱۵۶ خدمت چه تشخیصی، درمانی، دارویی هر روز هم دارد اضافه میشود.
سوال: و کاربردی است و نتیجه می‌دهد
ناصحی: بله کاربردی است و نتیجه می‌گیرند میانگین پاسخ به درمان در مراکز ناباروری بین ۲۵ تا ۳۵ درصد است در بهترین مراکز دنیا است ما استان‌های مختلف رفتیم من تقریبا نصف استان‌های کشوری که مرکز ناباروری دارند رفتم بازدید کردم، مراکز مهم آن که یزد باشد جا‌های دیگر باشد تا مراکز استان‌هایی که تازه تاسیس بودند آمار ما مطابقت دارد با آمار جهانی .
سوال: آن مسئله را جوری نمی‌شود حل کرد؟ ما وقتی صحبت از جوانی جمعیت می‌کنیم و کلی در موردش سخنرانی می‌کنیم و مطلب می‌نویسیم و حرف می‌زنیم در عمل هم یکی از مصادیق آن اینجاست و بالاخره باید این مسئله حل شود و آن مسئله تعرفه که اشاره می‌کنید که بخش غیر دولتی نمی‌تواند در اصل بر اساس آن خدمت بدهد و یک اختلافی بین هزینه‌ها وجود دارد آن را به هیچ نحوی نمی‌شود پوشش داد با یک راهکار قانونی؟
ناصحی: باید منابع بیشتر شود که ما بتوانیم این کار را انجام دهیم وقتی منابع بیشتر باشد مطمئنا شورای عالی بیمه هم بر اساس منابع به ما اجازه می‌دهد شما می‌توانید تعرفه خصوصی را هم مثلا ۷۰ درصد پوشش دهید وقتی منابع در حد ۷۵۰ میلیارد تومان سال گذشته بوده ۱۴۰۱، ما تقریبا ۱۳۵۰ میلیارد تومان هزینه کردیم از محل‌های دیگر آن را پوشش دادیم.
سوال: الان چند نفر تحت پوشش هستند؟
ناصحی: ۵۷ هزار زوج، رقم خوبی است در همین یک سال و نیمی که الان داریم کار می‌کنیم این تعداد تحت پوشش رفتند، مراکز دولتی هم قطعا همکاران شما می‌توانند گزارش بگیرند، آنجا هزینه از جیب مردم خیلی کم است و در بخش‌های خصوصی این اختلاف وجود دارد.
سوال: اجازه دهید بحث مراکز درمانی طرف قرارداد با بیمه سلامت را پیش بکشیم و این که الان چه تعداد مرکز با شما قرارداد دارند ؟
ناصحی: بیش از ۵۳ هزار موسسه طرف قرارداد بیمه سلامت هستند، همین میزان هم تقریبا ما اشتراک داریم با بیمه‌های پایه‌ی دیگر یعنی بیمه تامین اجتماعی و نیروی مسلح هم با همین تعداد در کشور قرارداد دارند، کمتر موسسه‌ای است که با بیمه‌های پایه قرارداد نداشته باشد، مثلا بیش از ۹۰۰ بیمارستان دولتی و خصوصی با بیمه‌های پایه قرارداد دارند حدود ۹۰ تا قرارداد ندارند بعضی از آنها را هم ما خودمان قرارداد نمی‌بندیم بخاطر آن شرایطی که آن مجموعه و بیمارستان دارد بعضی از آنها حتی پروانه تایید شده ندارند ولی در بخش دولتی تقریبا میشود گفت با همه موسسات دولتی ما قرارداد داریم.
سوال: اگر پروانه تایید شده ندارند چطور دارند خدمت عرضه می‌دهند.
ناصحی: یک موافقت سری اولیه گرفتند سه ماهه، تمدیدش نکردند خدمتی را نمی‌شود قطع کرد و به مردم نداد و از این جهت طبق قانون ما اجازه نداریم با موسسه‌ای که پروانه‌ی پزشکی او تمدید نشده قرارداد ببندیم، ولی دارد خدمت عرضه می‌دهد در بخش دولتی این مشکل را نداریم ما با تمام موسسات دولتی دانشگاهی و غیر دانشگاهی قرارداد داریم.
سوال: قانونا ملزم هستند که بیایند قرارداد ببندند
ناصحی: بله، ولی این قدری که تحکم باشد در قانون نیست، می‌گویند در این موقع گرفتن پروانه، موسسه‌ای مثلا پروانه اش را گرفته می‌خواهد سه سال دیگر تمدید کند این بین دیگر قانون این قدر شفاف نیست که روشن باشد که در هر مرحله یا هر سالی باید قرارداد ببندد حرف‌هایی هم موسسات دارند حرف‌های آنها هم خیلی غیر منطقی در برخی مواقع نیست بیمه‌ها به موقع پرداخت نمی‌کنند، خدمات دهی شان مناسب نیست، می‌گویند ما هزینه‌ای می‌کنیم شما می‌آیید ۵ ماه دیگر می‌دهید هر چند سعی بیمه سلامت این بود که این کار را انجام بدهیم حداقل دو سالی است که به زعم خودمان پرداخت هایمان به روز است، به روز است نه این که همان ماه را میدهیم حداقل رسیدگی شود حدود دو ماه و نیم ما عقبیم.
سوال: پس عملا آن‌هایی که تمکین نمی‌کنند به عقد قرارداد با شما، ابزار قانونی هم برای برخورد با آنها وجود ندارد؟
ناصحی: معاونت درمان وزارتخانه ابزار‌هایی را دارد و بعضی‌ها را هم اعمال کرده مثلا رتبه بندی بیمارستان‌ها است نظام پزشکی هم در این جا باشد بخش‌هایی که سرپایی هستند، بستری‌ها به عهده‌ی وزارت بهداشت و دانشگاه‌ها است آنها وارد شدند مکاتبه‌های متعددی شده از طرف وزارت بهداشت و معاونت درمان بر الزام قرارداد، مباحثی هم با نظام پزشکی مطرح شده، بحث‌هایی داشتند در این که قابلیت اجرای قانون در بعضی جا‌ها ممکن است نباشد. بحث‌هایی است، ولی الزام قانونی بر این است که موسسات قرارداد ببندند.
سوال: بحث بعدی مان هم بحث بیمه‌ی خدمات توانبخشی است که الان ظاهرا ۵۹ کد خدمت توانبخشی برای آنها عرضه میشود ممکن است بفرمایید شامل چه مواردی است؟
ناصحی: خدمت توانبخشی اصلا در بیمه‌های پایه نبود، همین یکی دو سال است که شروع شده از بیماران اوتیسم الان گسترش پیدا کرده، معلولین تحت پوشش بهزیستی که بیمه شده‌ی بیمه سلامت هستند، بیش از ۸۰۰ هزار نفر این عزیزان هستند و سایر افرادی که نیاز به خدمات توانبخشی داشتند، از ۹ کد شده الان به ۵۹ کد خدمتی در زمینه‌های کاردرمانی است، گفتاردرمانی، شنوایی سنجی، بینایی سنجی و خدمات روانشناسی اینها آمدند تحت پوشش بیمه‌ی پایه، که بخشی از آنها مثل بیماران اوتیسم حتی در بخش‌های خصوصی ما تعرفه‌ی خصوصی را هم برایشان پوشش میدهیم این گام مهمی بوده قدمی که در توانبخشی برداشته شده در این دوره و این دولت، قدم مهمی است، قطعا جامعه سالمندی در آینده نیاز جدی به خدمات توانبخشی دارد هنوز حرکت جدی در حوزه سلامت برای سالمندی نداریم با توجه به روندی که جامعه ما به سمت سالمندی دارد می‌رود، برنامه‌ها در حوزه‌ی وزارت بهداشت و بیمه‌ها در حال بحث است، نوشته شده، ولی عملیاتی نشده، حتما نیاز است که در مجلس توجه ویژه‌ای شود برای حوزه‌ی سلامت و غیر حوزه‌ی سلامت.
ناصحی: در حوزه سالمندی هم باید قدم‌هایی برداریم، توانبخشی خیلی از بیماری‌ها مثل بیماری قلبی که عمل جراحی شده یا فردی که کودکی یا نوزادی که متولد میشود دچار کمبود اکسیژن شده و آسیب دیده مغز او، اگر ما روزهای اول به داد او برسیم و درمان توانبخشی را با تشخیص به موقع شروع کنیم مطمئنا این فرد عوارضش بسیار کمتر خواهد شد به جامعه برمی گردد حداقل این است که کارهایش را می‌تواند انجام دهد وگرنه یک فردی با فلج مغزی ناتوان میشود نه خودش را می‌تواند اداره کند و جامعه و خانواده را هم دچار مشکل می‌کند از این جهت این بخش و توجه به توانبخشی جزو نکات مثبت مجموعه‌های بیمه پایه بوده که توجه کردند.
سوال: یعنی الان تامین اجتماعی هم این خدمات را می‌دهد یا فقط شما هستید؟
ناصحی: بله ما شروع کردیم از ابتدا آنها هم وارد شدند در بخش زیادی مثل بیماران اوتیسم را که نگاهی داشتند هفته‌های قبل جلساتی داشتیم با همکاران تامین اجتماعی قول جدی دارند که پوشش مناسبی را آن بخش انجام بدهند و سایر خدمات را، خیلی از این عزیزانی که تحت پوشش بهزیستی هستند بیمه شده ما هستند بیمه شده تامین نیستند از این جهت صرفا ما داریم بستر را فراهم می‌کنیم خدمات شان هم خیلی خوب شده مراجعه شان بسیار زیاد شده، ما سال قبل یعنی سال ۱۴۰۱ شاید کلا از آن محل بیش از ۵۰۰ میلیون تومان هزینه نکردیم، چون خیلی از مراکز قرارداد نداشتند افراد متوجه نشدندکه مراجعه کنند الان همان شش ماه اول بیش از ۳۰ میلیارد هزینه شد یعنی آگاهی افراد و مراجعه آنها باعث شد که ما این خدمت را بتوانیم در موسسات دولتی خرید کنیم و خرید خدمت مناسبی داشته باشیم و مطمئنا تاثیر دارد که فرد در جامعه عملکرد بهتری داشته باشد.
سوال: این استفاده از تجهیزات ایرانی توانبخشی که بنا بود تحت پوشش بیمه قرار بگیرد در شورای عالی بیمه مطرح شد ممکن است اتفاق بیفتد؟
ناصحی: بخش زیادی از خدمات توانبخشی که بومی است و دستگاههایشان که در مراکز مستقر است و آنها دارند خدمت می‌دهند ما خرید خدمت می‌کنیم. یک بخش شاید نگاه تان یا نظرتان این است که بعضی از پروتز‌هایی هستند مثلا پنجه‌های کربنی که اینها آمده و خیلی هم عملکرد را در فرد بهتر می‌کند این را ما بعنوان قاعده کلی در صندوق آوردیم برای این بیماری‌ها ۲۵ میلیون تومان یک بار به فرد اختصاص میدهیم ممکن است هزینه‌ی این دستگاه دوبرابر باشد سهمی که از این صندوق برایش در نظر گرفتیم با همکاری معاونت درمان داریم این را برای افرادی که قطع عضو شدند به علل دیگر هم این مبلغ را اختصاص میدهیم شخص معاون اول رئیس جمهور هم جلسه‌ای که تقریبا سه هفته قبل داشتیم دستور اکید دادند به معاونت علمی ریاست جمهوری، به بیمه‌ها وزارت بهداشت و رفاه که برای این بخش هم فکر جدی تری بکنند. بخشی را ما پرداخت کنیم و بخشی را بهزیستی و با کمک هم بتوانیم انشاالله هزینه این افراد را به حداقل برسانیم.
سوال: این آمار افزایش ۹۰ درصدی مصرف آنتی بیوتیک‌ها خیلی مهم است که دارد اتفاق می‌افتد و قابل توجه و این که خیلی از اینها با تبعیت از آن راهنما‌های بالینی می‌تواند کنترل شود از ۱۳۰۰ راهنما‌های بالینی الان ۶۰۰ تای آنها روی سامانه شما است درست است؟
ناصحی: بله تعداد حداقل نصف آنها در سامانه‌های ما هستند الان گروه علمی با همکاری و مدیریت معاونت درمان وزارتخانه دارند راهنمای بالینی را می‌نویسند که آنها را ابلاغ کنند به بیمه‌ها ما اضافه می‌کنیم، در بحث آنتی بیوتیک سال گذشته سرم، مصرف سرم طبق قواعد نباید این قدر بالا باشد، کمبود سرم ایجاد میشود مشکل ایجاد میشود یا خیلی از دارو‌هایی که لازم نیست واقعا آنتی بیوتیک‌ها در بیماری‌های ویروسی نه این که کمک نمی‌کنند بلکه مقاومت میکروبی ایجاد می‌کنند، مضر هستند به این راحتی در دنیا مصرف نمی‌شود، ما در سامانه‌ی الکترونیک مان بعضی از استان‌ها ۴ و ۹ دهم قلم دارو در هر نسخه داریم میانگین کشوری ۴ و یک دهم و ۴ و دو دهم است. بسیار بالا است. ما بگوییم دو تا قابل قبول است و نه ۴ تا، این هزینه‌ها مثلا فقط انسولین که در کشور استفاده میشود بخشی از آن لازم و ضروری است و بخشی دیگر ممکن است در این چرخه استفاده‌ی مناسبی هم نشود دوزش مناسب نباشد فقط ۱۱۰۰ میلیارد تومان سال گذشته برای انسولین فقط بیمه سلامت داده است حالا بیمه‌های تامین اجتماعی است و بیمه‌های دیگر است و مردم آزاد می‌خرند.
سوال: مشکل راهنما‌های بالینی که اجرا نمی‌شود چیست؟
ناصحی: بخشی که آمده در سامانه‌ها بارگذاری شده انجام میشود بخش دیگر آماده نشده و باید بیاید و ابلاغ شود و پشت سامانه‌ها قرار بگیرد خود به خود این اقدام صورت می‌گیرد. راهنمای بالینی کار راحتی نیست کار سختی است حتما باید دقت‌های لازم شود محدودیت ایجاد می‌کند، ولی لازم است برای این که غیر از بحث مصرف دارو‌ها کار علمی درستی را همه‌ی پزشکان و عزیزان انجام دهند.
- نویسنده: گسترش نیوز
