مواد معدنی حیاتی مانند کبالت، لیتیوم و مس، نقش بسیار حیاتی در اقتصاد جهانی و صنایع دفاعی دارند. اهمیت این منابع باعث شده است که قدرت‌های بزرگ و متوسط در پی ایجاد دسترسی به منابع پایدار و مطمئن از این مواد باشند؛ چین طی سال‌های اخیر با تقویت نفوذ خود در این بازارها، سهم بزرگی از عملیات معدنی و ظرفیت‌های پالایشی جهانی را به دست آورده است.
به گزارش اقتصادآنلاین، برای کاهش وابستگی به زنجیره‌های تأمین تحت تسلط چین، طرح‌هایی مانند راه‌آهن آتلانتیک لوبیتو در آفریقا با پشتیبانی ایالات متحده و اتحادیه اروپا در حال توسعه است. این پروژه‌ها با هدف تسهیل دسترسی به مواد معدنی حیاتی و کاهش وابستگی به چین طراحی شده‌اند.
بازسازی راه‌آهن بنگوئلا
راه‌آهن لوبیتو در واقع تجدید حیات خط ریلی بنگوئلا است که در سال ۱۹۲۸ به پایان رسید و شهر بندری لوبیتو در آنگولا را به لواو در مرز جمهوری دموکراتیک کنگو متصل می‌کرد. این پروژه توسط مهندس اسکاتلندی سر رابرت ویلیامز، که در مناطق کاتانگا و رودزیا شمالی فعالیت داشت، طراحی و تأمین مالی شد.
در گذشته، این خط ریلی سریع‌ترین و ارزانترین مسیر برای صادرات مواد معدنی از کنگو و زامبیا بود. اما با آغاز جنگ داخلی آنگولا در سال ۱۹۷۵، این شبکه به شدت آسیب دید. چین در سال ۲۰۰۶ با مدل تأمین مالی نفت در برابر زیرساخت، بازسازی آن را آغاز کرد و در سال ۲۰۱۴ پروژه به پایان رسید.
در سال ۲۰۲۲، طی اجلاس سران ایالات متحده و آفریقا، کشورهای ایالات متحده، جمهوری دموکراتیک کنگو و زامبیا تفاهم‌نامه‌ای در خصوص زنجیره تأمین باتری‌های خودروهای الکتریکی امضا کردند. همچنین، کنسرسیوم راه‌آهن آتلانتیک لوبیتو که شامل گروه موتا-انگیل پرتغال، اپراتور راه‌آهن وکتوریس بلژیک و تأمین‌کننده کالای ترافیگورا فرانسه است، امتیاز بهره‌برداری ۳۰ ساله از این خط ریلی و پایانه معدنی آن را دریافت کرد.
در سال ۲۰۲۳، رئیس‌جمهور جو بایدن در اجلاس گروه ۲۰ در دهلی نو از همکاری ایالات متحده و اتحادیه اروپا در توسعه راهروی لوبیتو تحت ابتکار زیرساخت جهانی (PGI) خبر داد. این پروژه به دنبال ایجاد یک راه‌آهن ۱۲۸۹ کیلومتری برای اتصال معادن کنگو و زامبیا به بندر لوبیتو در آنگولا و تسهیل دسترسی به بازارهای جهانی است.
ابعاد اقتصادی و استراتژیک پروژه لوبیتو
ابتکار PGI به توسعه پروژه‌های اقتصادی از طریق همکاری‌های بین‌المللی و سرمایه‌گذاری‌های هم‌افزا برای افزایش رشد منطقه‌ای و تقویت اتصال جهانی می‌پردازد. این پروژه بخشی از رقابت ژئوپلیتیکی غرب با چین است که از طریق پروژه کمربند و جاده (BRI) نفوذ خود را گسترش داده است. علاوه بر راهروی لوبیتو، PGI پروژه راهروی اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا را نیز راه‌اندازی کرده است.
انتظار می‌رود که این پروژه زمان و هزینه‌های حمل و نقل در منطقه را کاهش دهد، جایی که کمبود زیرساخت‌ها و چالش‌های لجستیکی مانع رشد اقتصادی هستند. این طرح می‌تواند فرصت‌های شغلی جدید ایجاد کند و سرمایه‌گذاری‌های جدید در بخش‌های کشاورزی، خدمات و ارتباطات دیجیتال جذب کند.
رقابت برای تسلط بر منابع معدنی آفریقا
آفریقا حدود ۳۰ درصد از ذخایر معدنی جهان را در اختیار دارد و به عنوان یک منبع کلیدی تأمین مواد معدنی حیاتی برای اقتصاد جهانی عمل می‌کند. تقاضا برای لیتیوم و کبالت در سال‌های آینده به شدت افزایش خواهد یافت. در این میان، شهر کولوزی در جمهوری دموکراتیک کنگو یکی از بزرگ‌ترین ذخایر مس و کبالت را در خود جای داده است.
چین با بهره‌برداری از منابع غنی، هزینه‌های تولید کمتر و استراتژی بلندمدت خود برای کنترل مسیرهای استراتژیک، توانسته است سلطه‌ای قابل توجه بر زنجیره‌های تولید و تأمین این مواد به دست آورد. ۶۰ درصد از مواد خام حیاتی اتحادیه اروپا از چین تأمین می‌شود و این درصد برای عناصر نادر خاکی به ۹۸ درصد می‌رسد.
ایالات متحده از سال ۲۰۱۹ با اجرای ابتکار مدیریت منابع انرژی (ERGI) تلاش کرده تا وابستگی خود به چین را کاهش دهد. این طرح به کشورهایی که منابع غنی دارند، ترغیب می‌کند تا حکمرانی مسئولانه‌ای بر مواد معدنی انرژی داشته باشند. این سیاست در قانون کاهش تورم ۲۰۲۲ نیز تأکید شده و علاوه بر افزایش تولید داخلی معادن، به ایجاد زنجیره‌های تأمین منطقه‌ای از طریق شراکت‌های نزدیک پرداخته است.
سیاست‌های آمریکا در این زمینه از سال ۲۰۱۶ ثابت مانده‌اند. علاوه بر این، راهروی لوبیتو نشان‌دهنده تعهد جدی آمریکا به سرمایه‌گذاری در آفریقا است. در ۱۸ ماه گذشته، سرمایه‌گذاری‌های ایالات متحده در منطقه به ۳ میلیارد دلار رسیده است و با تلاش‌های دیپلماتیک گسترده همراه بوده است. سفر تاریخی جو بایدن به آنگولا در دسامبر ۲۰۲۳ که اولین سفر یک رئیس‌جمهور آمریکا به این کشور بود گواهی بر این رویکرد است.
ایجاد مدل جایگزین سرمایه‌گذاری
تفاوت اصلی بین رویکرد چین و پروژه‌هایی مانند راهروی لوبیتو در مدل تأمین مالی آنها است. در حالی که سرمایه‌گذاری‌های چین عمدتاً بر زیرساخت‌ها متمرکز است، پروژه‌های غربی به دنبال ایجاد اثرات توسعه‌ای در بخش‌های مختلف، از جمله کشاورزی، ارتباطات دیجیتال و بهداشت هستند.
این تلاش‌ها با همکاری‌های تجاری و منطقه‌ای، شامل اتحادیه اروپا، ایالات متحده، کشورهای ثالث مانند کره جنوبی و نهادهای مالی همچون بانک توسعه آفریقا و بخش خصوصی، تقویت می‌شود.
به تازگی، تانزانیا نیز به این پروژه پیوسته است که به این معناست که پس از تکمیل، این راه‌آهن اقیانوس اطلس را به اقیانوس هند متصل خواهد کرد.
این رقابت نشان می‌دهد که رقابت چین و ایالات متحده در آفریقا همیشه در تضاد نبوده و گاهی می‌تواند مکمل یکدیگر باشد، که این امر در نهایت به نفع کشورهای آفریقایی تمام خواهد شد.
- نویسنده: اقتصاد آنلاین
