مشهد- استان خراسان رضوی با ترکمنستان به‌عنوان دروازه ورودی آسیای میانه و افغانستان هم مرز است و لذا پیوستن سرخس و دوغارون به مناطق آزاد تاثیر بسزایی در توسعه تجارت خواهد داشت.
بازار؛ گروه استان‌ها: منطقه ویژه اقتصادی سرخس نخستین منطقه ویژه اقتصادی تشکیل شده در کشور بود که موضوع آن در سال ۱۳۷۴ مطرح و در سال ۱۳۷۶ منطقه ویژه اقتصادی سرخس رسماً تشکیل شد و از همان سال‌ها بحث تبدیل شدن آن به منطقه آزاد مطرح بوده اما تا امروز فرجامی نداشته است.
در حالی که طی این ۲۸ سال، بسیاری از نقاط کشور تبدیل به منطقه آزاد شدند اما سرخس و هم چنین دوغارون از این شانس بی بهره بودند.
منطقه ویژه اقتصادی سرخس نیز که به دلیل موقعیت جغرافیایی و راهبردی در کانون کشورهای عضو اکو قرارگرفته، به‌عنوان دروازه طلایی ورود به کشورهای آسیای میانه، چین، روسیه و پل ارتباطی بازارهای مهم تجاری آسیای مرکزی با کشورهای حوزه خلیج‌فارس، اروپا و کشورهای افغانستان و پاکستان شناخته می‌شود.
سال ۱۳۷۴ بنا به نیاز کشور برای ارتباط با کشورهای تازه استقلال یافته اتحادیه جماهیر شوروی، با تصمیم دولت و آستان قدس رضوی، قرار شد منطقه ویژه اقتصادی در شمال شرقی‌ترین نقطه کشور در شهرستان سرخس که بخش زیادی از اراضی آن موقوفه است، ایجاد و در نهایت به منطقه آزاد اقتصادی تبدیل شود.
فعالیت این منطقه ویژه اقتصادی هم‌زمان با افتتاح راه‌آهن مشهد – سرخس – تجن با حضور رهبران و نمایندگان بیش از ۱۰۰ کشور جهان در سال ۱۳۷۵ آغاز شد و این منطقه که در ۱۵۰ کیلومتری شرق مشهد و ۱۵ کیلومتری شهر سرخس قرار دارد تا امروز چشم انتظار پیوستن به مناطق آزاد کشور بوده است.
سرمایه گذاری در سرخس
آستان قدس رضوی سال‌ها است که با هزینه سه هزار و ۵۰۰ میلیارد تومانی زمینه ارتقای منطقه ویژه اقتصادی سرخس به منطقه آزاد را فراهم کرده است.
منطقه ویژه اقتصادی سرخس با برخورداری از پنج هزار و ۲۹۰ هکتار از نظر وسعت دومین منطقه ویژه اقتصادی بزرگ کشور است و همه زیرساخت‌های لازم برای ورود به کشورهای آسیای میانه از طریق مسیرهای ریلی، جاده‌ای و هوایی نیز در آن ایجادشده است.
ایجاد فرودگاه الماس سرخس با طول باند چهار کیلومتر و عرض ۶۰ متر پس از فرودگاه شهید هاشمی نژاد مشهد، بزرگ‌ترین فرودگاه در شرق کشور است که قابلیت نشست‌و برخاست انواع هواپیماهای پهن‌پیکر را دارد.
نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی: تبدیل سرخس و دوغارون به منطقه ازاد می تواند تحول قابل توجهی در حوزه تجارت ایجاد کند زیرا این دو منطقه از جمله قطب های تجارت هستند که نه تنها فرصتی برای استان خراسان رضوی محسوب می شود بلکه مسیر توسعه صادرات کشور های روسیه ،افغانستان و ترکمنستان را تسهیل می کنند
در حوزه ریلی نیز تاکنون ۴۰ کیلومتر ریل عریض و نرمال در منطقه ویژه اقتصادی سرخس ایجادشده و واگن‌هایی که وارد ایستگاه سرخس می‌شوند، ورودشان بدون نیاز به عملیات پرهزینه تعویض بوژی خواهد بود و عملیات تبادل کالا، بارگیری و یا ترانشیپمنت در کنار سکوهای عظیم لیفتراکی انجام می‌شود.
زیر ساخت ها آماده است
نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه تبدیل سرخس به منطقه ازاد می تواند تحول قابل توجهی در حوزه تجارت ایجاد کند به بازار می گوید: سرخس و دوغارون از جمله قطب های تجارت هستند که نه تنها فرصتی برای استان خراسان رضوی محسوب می شوند بلکه مسیر توسعه صادرات به کشور های روسیه ،افغانستان و ترکمنستان را تسهیل می کنند.
حجت‌الاسلام پژمان فر بیان می کند: در طی سال های گذشته تلاش بسیاری توسط نمایندگان ادوار مختلف برای پیوستن این مناطق به جمع مناطق آزاد شده است.
وی با اشاره به این موضوع که آستان قدس رضوی سرمایه‌گذاری بسیار قابل‌توجهی در ایجاد زیر ساخت ها داشته است به ما می گوید: در سرخس به دلیل ایجاد خط ریل، فرودگاه و جاده و سایر امکانات و همین طور نقش استراتژیکی که در منطقه دارد زمینه برای تبدیل منطقه ویژه اقتصادی به منطقه آزاد تجاری فراهم است.
وی با بیان اینکه سرخس قابلیت و امکانات منطقه آزاد را دارد بیان می کند: سرمایه گذاری های انجام شده و موجود خود گواه این مدعاست و لذا امیدواریم هر چه زودتر این منطقه نیز به جمع مناطق ازاد کشور بپیوندد زیرا با این اتفاق میمون شاهد ایجاد هزاران شغل و رونق تولید و صادرات خواهیم بود.
سرخس موثر اما گمنام
نماینده مردم سرخس در مجلس شورای اسلامی نیز در این رابطه اذعان می کند: آزاد شدن منطقه در واقع مکمل تمامی اقدامات و سرمایه‌گذاری‌های بیش از ۲۶ سالهای است که تاکنون صورت گرفته و می‌تواند آن را به نقطه اوج خود برساند.
نماینده مردم سرخس در مجلس شورای اسلامی: سرخس عمق استراتژیک دارد، یعنی کل کشورهای آسیای میانه را در بر می‌گیرد و تقویت کننده کریدور شمال به جنوب بوده و موجب رونق ترانزیت کالا بین روسیه، چین، چابهار و بندرعباس خواهد شد
سید احسان قاضی‌زاده هاشمی می گوید: این منطقه یک منطقه صادرات محور است و از آنجایی که نزدیکترین منطقه آزاد به مشهد مقدس محسوب می‌شود، موجب رونق اقتصادی در خراسان رضوی خواهد شد.
وی ادامه می دهد: سرخس عمق استراتژیک دارد، یعنی کل کشورهای آسیای میانه را در بر می‌گیرد و تقویت کننده کریدور شمال به جنوب بوده و موجب رونق ترانزیت کالا بین روسیه، چین، چابهار و بندرعباس خواهد شد، ضمن اینکه در حال حاضر ترانزیت نهاده‌های مختلف و گندم بین روسیه و هند از طریق مرز سرخس صورت می‌گیرد.
قاضی‌زاده هاشمی جذب سرمایه‌گذاران خارجی را اولین اثر این منطقه آزاد ذکر کرده و اذعان می کند: حجم تبادلات ریلی ایران از سرخس حدود ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار ست که قالب این تبادلات صادراتی هستند.
قاضی‌زاده هاشمی اولین اثر آزاد شدن این منطقه را حضور مؤثر و قوی‌تر سرمایه‌گذاران خارجی می داند و می افزاید: در حال حاضر نیز روس ها، چینی‌ها و اماراتی‌ها پیشنهاد سرمایه‌گذاری جدی ارزی را در سرخس دارند.
وی با اشاره به اینکه آزاد شدن این منطقه در واقع یک نوع کمک‌کار و پیش‌برنده برای سهولت امر سرمایه‌گذاری خارجی است اذعان می کند: وجود معافیت‌های مالیاتی و گمرکی باعث جذب سرمایه‌گذارن خارجی شده و قطعاً می‌تواند به رونق اقتصادی خراسان رضوی و شهرستان سرخس کمک کند.
وی تاکید می کند: ایجاد منطقه آزاد تجاری- صنعتی سرخس حجم گسترده‌تری از سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی را وارد منطقه خواهد کرد که این گسترش حجم سرمایه گذاری، باعث افزایش حجم چرخش‌های مالی، چرخش‌های اعتباری، پولی و بانکی شده و حضور بانکهای خارجی و سرمیه‌گذاران خارجی را به همراه خواهد داشت که اینها همه باعث تحول منطقه و رونق اقتصادی و به تبع آن رونق اشتغال خواهد شد.
وی می گوید: در مقطع بعدی و در مذاکرات بین‌المللی که کشورمان دارد، امیدواریم معادل این منطقه آزاد در ترکمنستان هم شکل بگیرد تا بتوانیم از این طریق بر روی تقویت بازارچه‌های مرزی و اقداماتی که در آنجا صورت خواهد گرفت، ایفای نقش کنیم.
نماینده مردم سرخس، فریمان، احمدآباد و رضویه در مجلس شورای اسلامی می گوید: به دنبال این هستیم که مسیر سوآپ گاز، گوگرد، برق و حوزه انرژی از طریق مرز سرخس صورت گیرد و قطعاً ما در آینده شاهد تحولات جدی در منطقه خواهیم بود.
چشم‌انداز انتقال ۲۰ میلیون تن بار
رئیس هیئت مدیره منطقه ویژه اقتصادی سرخس نیز در خصوص اهمیت این منطقه اظهار می کند: سرخس دروازه واردات و صادرات ایران به کشورهای حوزه CIS، روسیه و چین به حساب می‌آید و علاوه‌بر ارتباط ریلی و جاده‌ای با کشورهای همجوار، مزیت‌های قابل توجهی در حوزه تولید دارد.
رئیس هیئت مدیره منطقه ویژه اقتصادی سرخس: حدود ۷۰ درصد ترانزیت ریلی کشور از مرز سرخس انجام می‌شود از همین رو سرخس یک مرز شناخته شده بین‌المللی در حوزه ریلی به شمار می‌رود
محمدرضا برهمند با بیان اینکه حدود ۷۰ درصد ترانزیت ریلی کشور از مرز سرخس انجام می‌شود می گوید: از همین رو سرخس یک مرز شناخته شده بین‌المللی در حوزه ریلی به شمار می‌رود.
وی می افزاید: اگرچه رشد و توسعه تولید یکی از اهداف در دست اقدام منطقه به شمار می‌رود، اما برنامه اصلی در حوزه لجستیک با چشم‌انداز انتقال حدود ۲۰ میلیون تن بار در سال است ضمن اینکه میزان انتقال بار در سال ۱۴۰۰ تقریبا ۲۴۰ هزار تن بود و در سال گذشته به ۳/۴ میلیون تن افزایش یافت.
وی تاکید می کند: با توجه به ظرفیت و زیرساخت‌های موجود، در تلاش هستیم در یک بازه حداقل سه ساله، این رقم به ۲۰ میلیون تن برسد.
برهمند می افزاید: در مسیر تحقق این هدف، راه‌اندازی قطار برنامه‌ای چین-سرخس در دستور کار است و امیدواریم قطار برنامه‌ای از مرز خورگس قزاقستان تا مرز سرخس ایران را تا ظرفیت روزانه ۵ قطار برسانیم و این هدف در دسترس و قابل انجام است.
رئیس هیئت مدیره منطقه ویژه اقتصادی سرخس اذعان می کند: در این راستا در سال گذشته قراردادی با سرمایه‌گذار چینی به امضا رسید و در حال حاضر هم در مرحله اجرای قرارداد هستیم. یکی از تعهدات طرف چینی، انتقال روزانه ۶ قطار باری برنامه‌ای است، به گونه‌ای که مشخص باشد در روزهای هفته چه باری از مرز قزاقستان تا سرخس به مقصد بندرعباس یا ترکیه (از طریق مرز رازی) منتقل می‌شود. این برنامه با یک قطار در روز آغاز خواهد شد و به روزانه ۶ قطار افزایش داده می‌شود.
وی می گوید: در این منطقه سعی شده با کاهش هزینه‌های تولید به حداقل، شرایطی فراهم شود تا سرمایه‌گذاران بتوانند با قیمت مناسب محصولات خود را عرضه کنند و از این طریق کمک جدی به مهار تورم شود. علاوهبراین هزینه‌های حمل و نقل به شدت کاهش داده شده است.
برهمند ابراز می کند: با توجه به اینکه بیشتر مواد اولیه محصولاتی که وارد کشور می‌شود وارداتی است، تلاش شده علاوه‌بر واردات مواد اولیه از کشورهای چین، تاجیکستان و ازبکستان با کمترین هزینه، محصولاتی هم که به کشورهای روسیه و حوزه CIS صادر می‌شود، تقویت شده و با هزینه کمتری انجام شود.
بستر جدید صادرات
حسین جعفری یکی از فعالان اقتصادی و صادرکنندگان کالا در خراسان رضوی نیز در گفت‌وگو با بازار اظهار می کند: منطقه ویژه اقتصادی دوغارون در نقطه صفر مرزی با کشور افغانستان و در فاصله ۱۸ کیلومتری شهرستان تایباد واقع شده لذا قرار داشتن در مسیر جاده ابریشم و کریدورهای بین‌المللی و وجود گمرک دوغارون با بیش از صدسال قدمت می‌تواند ارتقای منطقه ویژه دوغارون به منطقه آزاد تجاری و صنعتی را در گسترش روابط اقتصادی ایران و افغانستان شتاب دهد.
این فعال اقتصادی تأکید می‌کند: دوغارون درست در ۱۲۰کیلومتری با ولایت هرات که کانون مبادلات و فعالیت‌های اقتصادی افغانستان است قرار دارد و لذا نمی‌توان از این مزیت‌ها به همین راحتی عبور کرد.
جعفری به ما می‌گوید: منطقه ویژه اقتصادی دوغارون نیز به دلیل هم‌جواری با کشور افغانستان از ظرفیت بسیار برای تبدیل‌شدن به منطقه آزاد برخوردار است و هرگونه تعلل در این راستا فرصت سوزی به‌حساب می‌آید.
وی به ما می‌گوید: در منطقه دوغارون نیز افغانستان کشور اول هدف صادراتی خراسان رضوی است و سالانه میلیاردها دلار صادرات به این کشور انجام می‌شود و لذا ازآنجاکه خراسان رضوی در کریدور شمال به جنوب قرارگرفته و کالاها می‌توانند از طریق گمرک دوغارون به‌طور مستقیم از بندر چابهار به افغانستان ترانزیت شوند لذا پیوستن این مناطق به مناطق آزاد گامی روبه‌جلو محسوب می‌شود.
این فعال اقتصادی با اشاره به این موضوع که با این شرایط، اتکا به پایانه خروجی در دوغارون کافی نیست و با تبدیل منطقه ویژه اقتصادی دوغارون به منطقه آزاد می‌توان با توسعه سرمایه‌گذاری در آن، بستر جدید در حوزه صادرات و ترانزیت برای ایران فراهم کرد.
پیوستن سرخس و دوغارون به مناطق آزاد قطعی است
استاندار خراسان رضوی در همین رابطه از تایید مصوبه ایجاد مناطق آزاد اقتصادی سرخس و دوغارون درمجمع تشخیص مصلحت نظام خبر می دهد.
یعقوبعلی نظری در نشست اعضای شورای اداری خراسان رضوی در مشهد در این رابطه گفت: لایحه ایجاد منطقه آزاد تجاری-صنعتی سرخس در مجلس شورای اسلامی حدود یک ماه گذشته مصوبه‌ای را تحت عنوان آزاد شدن منطقه ویژه دوغارون و سرخس داشت که هفته گذشته در شورای نگهبان هم مورد تایید قرار گرفت.
وی افزود: سپس این مصوبه از شورای نگهبان به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارسال و پس از بررسی‌ها در مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز منطقه آزاد شدن سرخس و دوغارون تایید شد.
نظری عنوان کرد: با تمرکز ویژه ریاست محترم جمهور، ما هم در استان پیگیری‌های لازم در حوزه این دو منطقه را داشتیم و روز گذشته به صورت رسمی این اتفاق خوب رخ داد.
وی با اشاره به اهمیت مرزهای خراسان رضوی تاکید کرد: خراسان رضوی با ترکمنستان به‌عنوان دروازه ورودی آسیای میانه و افغانستان هم مرز است که روابط اقتصادی با این کشورها به‌ویژه افغانستان برای ما اهمیت زیادی دارد.
استاندار خراسان رضوی ادامه داد: یکی از مزیت‌های ویژه این استان قرار گرفتن در کریدورهای ویژه تجاری دنیا است؛ کریدور شمال-جنوب، شرق-غرب و دروازه ورودی سرخس که تا چابهار و بندرعباس کشیده می‌شود.
نظری با تاکید بر این که «حوزه ترانزیتی برای ما اهمیت ویژه‌ای دارد» متذکر شد: طی سال گذشته ۴۳ درصد در حوزه ترانزیتی رشد داشتیم و بالاترین تردد ریلی کشور هم در رمز سرخس به ثبت رسید.
استاندار اذعان کرد: در مرز دوغارون هم پس از تغییر و تحولاتی که در افغانستان رخ داد، رشد زیادی داشتیم که این روند صعودی همچنان ادامه دارد. همچنین حدود دو ماه گذشته ریل افغانستان هم به صورت رسمی افتتاح شد و این کریدورها می‌تواند نقش اثرگذاری در افزایش مبادلات اقتصادی ما داشته باشند.
- نویسنده: تحلیل بازار
