وقتی از مازندران صحبت میکنیم، بیشتر مردم یاد شالیزارهای سرسبز برنج و باغهای مرکبات میافتند؛ اما در دل این سرزمین حاصلخیز، محصولی کمتر دیدهشده و راهبردی در حال قد کشیدن است: انار، یا به تعبیر کارشناسان، «طلای سرخ شمال».
به گزارش خبرگزاری تسنیم از ساری، وقتی نام مازندران به میان میآید، تصویر شالیزارهای سبز، باغهای مرکبات و معیشت بر پایه آب و خاک شمال کشور، نخستین تصاویری است که در ذهن نقش میبندد. استانی که سالهاست ستون مهم امنیت غذایی ایران بهشمار میرود و سهم تعیینکنندهای در تولید برنج، مرکبات و محصولات باغی دارد. اما در لایههای کمتر دیدهشده این جغرافیای حاصلخیز، محصولی در حال قد کشیدن است که بهرغم اهمیت اقتصادی و تغذیهای بالا، کمتر مورد توجه افکار عمومی قرار گرفته؛ انار.
انار، این میوه کهن ایرانی که از آن بهعنوان نماد سلامتی، برکت و سرزندگی یاد میشود، امروز دیگر صرفاً یک محصول سنتی نیست؛ بلکه به کالایی راهبردی در سبد کشاورزی کشور تبدیل شده است. از مصرف تازهخوری گرفته تا صنایع تبدیلی، دارویی و صادراتی، انار جایگاهی فراتر از یک محصول باغی معمولی پیدا کرده و استانهایی که بتوانند تولید پایدار و باکیفیت آن را تضمین کنند، در آینده اقتصاد کشاورزی کشور نقش پررنگتری خواهند داشت.
در این میان، مازندران با وجود شهرت تاریخیاش در تولید برنج و مرکبات، آرام و بیهیاهو در حال تثبیت جایگاه خود بهعنوان یکی از قطبهای مهم تولید انار ایران است. آمارها نشان میدهد هزاران هکتار از باغات استان به کشت انار اختصاص دارد و هر سال دهها هزار تن از این محصول از باغهای شرق و مرکز استان برداشت میشود؛ ظرفیتی که اگر با مدیریت علمی، نوسازی باغات و توسعه صنایع جانبی همراه شود، میتواند به یکی از مزیتهای رقابتی کشاورزی مازندران تبدیل شود.
با این حال، مسیر تولید انار در استان، مسیری هموار و بدون چالش نیست. تغییرات اقلیمی، خشکسالیهای مقطعی، آفات و بیماریها، فرسودگی باغات، نوسانات بازار و ضعف زیرساختهای نگهداری و فرآوری، از جمله مسائلی هستند که باغداران انار مازندران با آن دستوپنجه نرم میکنند. در چنین شرایطی، سیاستگذاری دقیق، حمایت هدفمند و استفاده از ظرفیتهای ژنتیکی و فناورانه استان، اهمیتی دوچندان پیدا میکند.
خبرگزاری تسنیم در فصل برداشت انار، با هدف بررسی دقیق وضعیت تولید این محصول، ظرفیتها، چالشها و چشمانداز پیشرو، گفتوگویی تفصیلی با باقری، معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان مازندران انجام داده است. در این گفتوگو، از آمارهای تولید و سهم استان در کشور گرفته تا مزیتهای منحصربهفردی مانند بانک ژن انار میانکاله، نقش ارقام اصلاحشده، اثرات تغییرات اقلیمی و برنامههای توسعهای جهاد کشاورزی برای آینده «طلای سرخ شمال»، بهصورت مبسوط و کارشناسی مورد بررسی قرار گرفته که از نظر خوانندگان محترم تسنیم میگذرد:
تسنیم: مازندران عمدتاً با مرکبات و برنج شناخته میشود، اما در تولید انار هم جایگاه قابل توجهی دارد. وضعیت تولید انار در استان چگونه است؟
باقری: با وجود تصور عمومی که مازندران را صرفاً استانی برنجخیز و مرکباتی میداند، این استان یکی از قطبهای مهم تولید انار در کشور محسوب میشود و در ردههای بالای تولید این محصول قرار دارد. بر اساس آمارهای فنی و رسمی سازمان جهاد کشاورزی، سطح زیر کشت باغات انار در استان حدود ۱۹۰۰ هکتار است و سالانه بهطور متوسط ۲۷ هزار و ۵۰۰ تن انار از این باغات برداشت میشود. این آمار نشان میدهد که انار، بهتدریج در حال تبدیلشدن به یکی از محصولات شاخص باغی استان است.
تسنیم: این میزان تولید چه سهمی از تولید ملی انار را شامل میشود؟
باقری: در حال حاضر، سهم مازندران از کل تولید انار کشور حدود ۲٫۵ درصد است. شاید این عدد در نگاه نخست کوچک بهنظر برسد، اما برای استانی که تمرکز اصلی آن بر مرکبات و برنج است، سهم قابل توجهی محسوب میشود. نکته مهمتر آن است که این سهم قابلیت افزایش دارد و با اجرای برنامههای توسعهای، میتوان نقش مازندران را در تولید ملی انار پررنگتر کرد.
تسنیم: عملکرد باغات انار در مازندران نسبت به میانگین کشوری چگونه ارزیابی میشود؟
باقری: عملکرد باغات انار در مازندران بهطور متوسط ۱۴٫۵ تن در هکتار است که بسیار نزدیک به میانگین عملکرد کشور یعنی ۱۴ تن در هکتار میباشد. این همسطحی با میانگین کشوری نشان میدهد که استان از نظر اقلیمی، خاک، دانش فنی و مدیریت باغی، شرایط مناسبی برای کشت انار دارد و در صورت بهروزرسانی باغات و اصلاح شیوههای مدیریتی، امکان افزایش عملکرد نیز وجود دارد.
تسنیم: قطبهای اصلی تولید انار در مازندران کدام شهرستانها هستند؟
باقری: شهرستانهای گلوگاه، بهشهر، نکا و ساری بهعنوان قطبهای اصلی و شناختهشده تولید انار در استان مطرح هستند. البته باید توجه داشت که در سایر شهرستانها نیز باغات پراکندهای از انار وجود دارد که شامل ارقام شیرین، ترش و ملس میشود و هرکدام برای بازار مصرف خاصی مناسب هستند.
تسنیم: مهمترین چالشها و عوامل خسارتزا در باغات انار مازندران چیست؟
باقری:چالشهای تولید انار را میتوان به دو دسته اصلی تقسیم کرد:عوامل زیستی که شامل آفات کلیدی مانند کرم گلوگاه انار، شتهها و کنهها میشود. همچنین بیماریهایی نظیر اسکوب (بیماری قارچی)، بیماریهای ویروسی و باکتریایی نیز از تهدیدات جدی برای باغداران هستند.
در کنار آن، عوامل غیرزیستی مانند نارساییهای تغذیهای، مدیریت نادرست آبیاری، پدیده آفتابسوختگی و ترکخوردگی میوه نیز نقش مهمی در کاهش کیفیت و کمیت محصول دارند. مقابله با این عوامل نیازمند مدیریت علمی، تغذیه متعادل، پایش مستمر باغات و آموزش باغداران است.
تسنیم: تغییرات اقلیمی چه تأثیری بر تولید انار در استان گذاشته است؟
باقری: تغییرات اقلیمی و خشکسالیهای سالهای اخیر، متأسفانه علاوه بر کاهش کمیت، بر کیفیت میوه انار نیز اثرگذار بوده است. اگرچه تاکنون خسارت اقتصادی گستردهای در سطح استان ثبت نشده، اما کارشناسان ما هشدار میدهند که در صورت تداوم این روند، در بلندمدت اثرات منفی آن میتواند جدیتر و ملموستر شود. به همین دلیل، مدیریت منابع آب و اصلاح الگوی کشت از اولویتهای جدی ماست.
تسنیم: مازندران چه مزیتهای منحصربهفردی در حوزه تولید انار دارد؟
باقری: مازندران از چند مزیت راهبردی برخوردار است. مهمترین آن، وجود بانک ژن منحصر بهفرد انار ترش به وسعت حدود ۱۲ هزار هکتار در پناهگاه بینالمللی زیستکره جزیره میانکاله است که یک سرمایه ژنتیکی ارزشمند در سطح ملی و حتی بینالمللی محسوب میشود.
همچنین استان میزبان تنها واحد تولید نهال انار گواهیشده است که در شهرستان ساری فعالیت میکند. این واحد اقدام به تولید ارقام اصلاحشده و پرمحصول، از جمله ارقام نرمهسته و همچنین ارقام باکیفیت داخلی و خارجی مانند رقم آمریکایی «واندر فول» میکند که از نظر بازارپسندی و صادرات اهمیت بالایی دارند.
تسنیم: برای توسعه تولید انار در استان چه راهکارهایی در دستور کار قرار دارد؟
باقری: در راستای توسعه پایدار تولید انار، چند محور کلیدی را دنبال میکنیم؛ از جمله نوسازی و جوانسازی باغات، چراکه میانگین سنی باغات انار استان بین ۲۰ تا ۲۵ سال است و نیاز به بازسازی دارند.
همچنین توسعه کشت ارقام بازارپسند و نرمهسته، گسترش صنایع فرآوری، احداث سردخانههای صنعتی برای کاهش ضایعات و افزایش ماندگاری محصول، از دیگر اولویتهاست. برگزاری جشنواره ملی انار برای معرفی ظرفیتهای استان و ایجاد صندوق حمایتی باغداران نیز در دستور کار قرار دارد.
تسنیم: چشمانداز جهاد کشاورزی برای آینده تولید انار در مازندران چیست؟
باقری: با تکیه بر این ظرفیتها و اجرای راهکارهای توسعهای، ما معتقدیم استان مازندران میتواند سهم خود را در تولید انار کشور بهطور چشمگیری افزایش دهد و در حوزه صادرات این محصول باارزش نیز نقشآفرین باشد. آینده انار مازندران، یا به تعبیر ما «طلای سرخ شمال»، آیندهای روشن و امیدوارکننده است.
انتهای پیام/
- نویسنده: تسنیم tasnimnews
